Όλοι όσοι ομιλούν γενικά και αόριστα για πτώση των αξιών στην εποχή μας , φλυαρώντας ακατάπαυστα γύρω από τις απόψεις τους , αγνοούν παντελώς τις μεγάλες κινήσεις και τις συνεχείς αλληλεπιδράσεις της παγκόσμιας κοινωνικής ιστορίας και της ιστορίας των ιδεών . Σήμερα η πτώση των αξιών έχει όνομα και επώνυμο : πτώση του αξιακού πλαισίου της αστικής τάξης. Μαζί της παρασέρνει όλες τις υποτιθέμενες αξίες των συνδεδεμένων «διαλεκτικά» κοινωνικών υποκειμένων , επιτρέποντας να διαφανεί σε όλη της τη μεγαλοπρέπεια η μεγάλη έρημος των αξιών της μαζικοδημοκρατίας. Αν δεν ληφθεί υπόψη οι παραπάνω ιστορικές εξελίξεις ώστε να καθοριστεί το συγκεκριμένο ερμηνευτικό πλαίσιο με βάση το οποίο αποκτούν περιεχόμενο όλες οι χρησιμοποιούμενες έννοιες δεν υπάρχει χώρος για συνεννόηση ούτε για τους πλέον χαμηλής λογικής στάθμης παρατηρησιακούς όρους. Βεβαίως είμαι έτοιμος να δεχθώ ένα άλλο αντίπαλο πλαίσιο στη θέση αυτού που προτείνω αλλά αυτό θα πρέπει να διαβεί τη βάσανο τόσο της ιστορικής και της κοινωνικής πραγματικότητας, όσο και να αποδείξει το εύρος της θετικής ευρετικής την οποία περιέχει.
Επομένως αν δεχθούμε το πλαίσιο το οποίο υποστηρίζω και αφού μελετήσουμε και κατανοήσουμε τι στο καλό σημαίνει η πτώση των αξιών της αστικής τάξης σε ένα αφηρημένο θεωρητικό επίπεδο – το οποίο όμως αποτελεί μια επιστημονική αφαίρεση μιας υπάρχουσας πραγματικότητας με σκοπό την προσέγγιση και την μελέτη της και όχι για μια εννοιολογική πλασματική κατασκευή, για μια αφαίρεση με την έννοια του απλού ens rationis[1] ,για μια αναφορά σε κάτι που δεν υφίσταται στην πραγματικότητα – θα είμαστε οπλισμένοι με τα κατάλληλα ερμηνευτικά εργαλεία να διερευνήσουμε το πώς αυτές οι εξελίξεις διυλίζονται μέσω των ιδιαιτεροτήτων και ιδιοτυπιών του ελληνικού κοινωνικού σχηματισμού (και κάθε κοινωνικού σχηματισμού) και τελικά πως μορφοποιούνται και εμφανίζονται επηρεάζοντας την καθημερινή συμπεριφορά των νεοελλήνων. Άρα απαιτείται εντοπισμός και ανάδειξη των ιδιομορφιών οι οποίες ενυπάρχουν και λειτουργούν στην ελληνική κοινωνία.
Είναι προφανές ότι οι ελληνικές ιδιομορφίες μπορούν να παραχθούν μόνο μετά από ενδελεχή μελέτη του ιστορικού και πραγματολογικού υλικού αλλά και της ιστορίας των ιδεών όπως αυτές παρήχθησαν εντός του ελληνικού κοινωνικού σχηματισμού.
Οι αξίες της αστικής τάξης όπως αυτές διαμορφώθηκαν σε μια μακριά πορεία της δικής της εξέλιξης , σε συνεχή σύγκρουση με τον βασικό της αντίπαλο, τo καθεστώς του ancient regime , αλλά και οι επιδράσεις τις οποίες αργότερα ενσωμάτωσε από τη σύγκρουσή της με έτερο αντίπαλό της την εργατική τάξη, καθόρισαν για περίπου εκατόν πενήντα έτη το πολιτιστικό και πολιτικό γίγνεσθαι του καπιταλιστικού κόσμου παράλληλα με το κοινωνικό και οικονομικό (αν και την πρωτοκαθεδρία στο τελευταίο την κατείχε πολλά χρόνια πριν αποκτήσει το μονοπώλιο της πολιτικής και πολιτιστικής κυριαρχίας).
Μέσα από την λογοτεχνία , τη ζωγραφική , την αρχιτεκτονική , τη μουσική και απ’ ολόκληρη την τέχνη γενικότερα τουλάχιστον μέχρι και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο είναι δυνατόν να σκιαγραφηθεί το πολιτιστικό αξιακό πλαίσιο της αστικής τάξης . Ακριβώς το ίδιο μπορεί να γίνει μέσα από τις επιστήμες της φύσης και του ανθρώπου , και την φιλοσοφία αλλά και από κάθε μορφή της ανθρώπινης έκφρασης. Όλες οι παραπάνω εκφράσεις υπηρετούσαν ένα συγκεκριμένο κοσμοθεωρητικό πλαίσιο συναρμοζόμενες σε ένα αρμονικό όλον. Η ανάγκη και το εγχείρημα της εναρμόνισης , καθώς και η απόφαση να θεωρηθεί η αρμονία ως ύψιστη αξία , βασίζεται στην αντίληψη ότι η αρμονία σημαίνει πρώτα-πρώτα σταθμισιμότητα εδραζόμενη στη σταθερή των μερών μέσα στο πλαίσιο του Όλου [2].
Απαιτεί χρόνο και υπομονή η ανάλυση του κοσμοθεωρητικού πλαισίου της αστικής τάξης το οποίο κατέρρευσε (ή καταρρέει) και περισσότερη προσπάθεια χρειάζεται να αντιληφθούμε τις συνέπειες αυτής της κατάρρευσης. Πάντως είμαι πεπεισμένος ότι αν δεν ακολουθήσουμε το συγκεκριμένο δρόμο δύσκολα θα κατανοήσουμε αυτό που συμβαίνει γύρω μας.
Κώστας Μελάς 16.11.2012
[1] Η συγκεκριμένη κατασκευή βασίζεται στην ασυνάρτητη πλασματική κατασκευή του ατόμου – ουσίας , τα ουσιώδη χαρακτηριστικά του οποίου είναι προσδιορισμένα με σαφήνεια έξω ή πριν από κάθε κοινωνία.
[2] Όπως σημειώνει ο Π. Κονδύλης στο Η παρακμή του Αστικού Πολιτισμού, Θεμέλιο 1991,σ. 71.
