Το Ποτάμι και η Μετανεωτερικότητα (2)

Σε συνέχεια των όσων έχω αναφέρει στο προηγούμενο άρθρο μου (Το Ποτάμι και η Μετανεωτερικότητα http://www.kostasmelas.gr/2014/03/blog-post_16.html)

 αξίζει σε αυτό το
σημείο να δώσουμε το περίγραμμα της μετανεωτερικής  – μεταμοντέρνας  πολιτιστικής συμπεριφοράς όπως το περιγράφει ο
Bauman[1]
:

«το πρόβλημα της μετανεωτερικής ταυτότητας συνίσταται στην
ουσία, στην αποφυγή των αποκρυσταλλώσεων , στο να μείνουν όλες οι δυνατότητες
ανοιχτές. Στο ζήτημα της ταυτότητας , όπως και σε πολλά άλλα, το σύνθημα της νεωτερικότητας
ήταν «δημιουργία». Εκείνο της μετανεωτερικότητας «ανακύκλωση».  Το αποτέλεσμα είναι σαφές: «Στη ζωή –παιχνίδι των
μετανεωτερικών  καταναλωτών οι κανόνες
αλλάζουν αδιάκοπα κατά τη διάρκεια της πατρίδας… Οι κατευθυντήριες αρχές κάθε
ορθολογικής συμπεριφοράς γίνονται …»αποφασιστικότητα να ζεις τη μια μέρα μετά
την άλλη και να περιγράφεις την καθημερινή ζωή σαν  μια σειρά από ήσσονες επιτακτικότητες».
Συνεπάγεται ότι τα ρυθμιστικά ιδεώδη της μετανεωτερικότητας συνοψίζονται σε
κανόνες όπως : «Μην αφιερώνεις τη ζωή σου σε μια μόνο αποστολή. Μην ορκίζεσαι
συνέπεια και νομιμοφροσύνη σε τίποτε και σε κανένα . Μην επιχειρείς να ελέγξεις
το μέλλον, αλλά μην το υποθηκεύεις. Πρόσεχε ώστε οι συνέπειες του παιχνιδιού
σου να μην επιζήσουν του ιδίου και αρνήσου την ευθύνη των επιπτώσεων στην
περίπτωση που αυτό συμβεί. Απαγόρευσε στο παρελθόν να βαραίνει μέσα στο παρόν.
Εν  συντομία , τεμάχισε το παρόν στα δυό
του άκρα, απόκοψέ το από την Ιστορία. Κατάργησε κάθε μορφή χρόνου αλλιώτικη από
ένα σύνολο ή μια αυθαίρετη διαδοχή στιγμών του παρόντος. Υπόταξε τη ροή του
χρόνου σε ένα συνεχές παρόν».

Οι προσταγές αυτές , ηθικές κορωνίδες των μεταμοντέρνων
ιδεολογημάτων, αποτυπώνουν με ενάργεια τη φυσιογνωμία της μαζικοδημοκρατικής κοινωνίας της «άγνοιας», που πρόθυμα αποκαλείται
«κοινωνία της γνώσης», προκειμένου να συγκαλύψει το γεγονός ότι η αχρονία της ατομικής
και συλλογικής συνείδησης καθιστά και περιττή και ανέφικτη τη μέθεξη σε όσα
μέχρι πρότινος ονομάζονταν υψηλός πολιτισμός. Στην παιγνιώδη δίνη του
καταναλωτικού ευδαιμονισμού η μνήμη αναστέλλεται. Μαζί της καταλύεται και η
δυνατότητα προσοικείωσης του πολιτισμικού κεκτημένου, εφ’ όσον αυτή είναι
αδύνατη δίχως σύλληψη της ιστορικότητας των πολιτισμικών μορφωμάτων. Ο
πολιτισμικός απαλφαβητισμός , όρος ύπαρξης και επιβίωσης της «κοινωνίας της γνώσης
ή της πληροφορίας», επεκτείνεται και αγκαλιάζει όλες τις πτυχές του βιώματος. Η
συνομιλία με το παρελθόν φαντάζει επιζήμια ή γελοία. 

Είναι χαρακτηριστική  η αναφορά που κάνει ο Bauman σε ένα άλλο του βιβλίο[2] που συνάδει α απολύτως με
τα παραπάνω: «Οι κάτοικοι της Λεονίας, μιας από τις Αόρατες Πόλεις του Ίταλο
Καλβίνο, θα έλεγαν, αν τους ρωτούσαν, ότι το πάθος της πόλης τους είναι «να απολαμβάνει
καινούργια και διαφορετικά πράγματα». Πράγματι, «κάθε πρωί ο πληθυσμός… φοράει
ολοκαίνουριες ρόμπες, βγάζει από το πλέον τελειοποιημένο ψυγείο σφραγισμένα
ακόμα τενεκεδένια κουτάκια, ακούγοντας τα καινούργια τραγούδια από το τελευταίο
μοντέλο της συσκευής». Κάθε πρωί όμως «τα υπολείμματα της χθεσινής Λεονίας περιμένουν το κάρο του
σκουπιδιάρη», ώστε δικαίως θα αναρωτιόταν κανείς αν το αληθινό πάθος της πόλης
δεν είναι «μάλλον να αποβάλλει, να διώχνει μακριά της, να ξεφορτώνεται κάθε
περιοδική μιαρότητα». Ειδάλλως γιατί οι σκουπιδιάρηδες να «γίνονται αποδεκτοί
σαν άγγελοι» ακόμα και αν η αποστολή τους «έχει τον σιωπηρό σεβασμό όλων..» και
δικαιολογημένα , βέβαια,: «Αφού κάποιος πετάξει ό,τι είναι να πετάξει, δεν θέλει
πλέον να έχει την έγνοια του».

Δεν είναι άραγε οι κάτοικοι του ρευστού μετανεωτερικού κόσμου
μας σχεδόν πανομοιότυποι με τους κατοίκους της
Λεονίας;  Οι πλέον « ιδεολογικά συνειδητοποιημένοι»
(σε μια εποχή που οι ίδιοι ομιλούν περί του
τέλους των ιδεολογιών) δεν έχουν το δικαίωμα να εκφραστούν και «πολιτικά» με
έναν τρόπο που να συνάδει με τις αντιλήψεις τους;