Δια γυμνού οφθαλμού διαπιστώνεται, από τον απλό παρατηρητή
της δημόσιας συζήτησης στη χώρα μας, η
προσπάθεια «ηθικοποίησης» της πολιτικής αντιπαράθεσης. Όλο και πιο συχνά οι
πολιτικές δυνάμεις χρησιμοποιούν στο καθημερινό τους λεξιλόγιο ρήσεις όπως :
«ηθικό πλεονέκτημα», «ηθική υποχρέωση έναντι των πολιτών», κτλ.
της δημόσιας συζήτησης στη χώρα μας, η
προσπάθεια «ηθικοποίησης» της πολιτικής αντιπαράθεσης. Όλο και πιο συχνά οι
πολιτικές δυνάμεις χρησιμοποιούν στο καθημερινό τους λεξιλόγιο ρήσεις όπως :
«ηθικό πλεονέκτημα», «ηθική υποχρέωση έναντι των πολιτών», κτλ.
Συγκεκριμένα, σχετικά
με το παραπάνω θέμα ,μπορώ να ισχυριστώ
τα παρακάτω:
με το παραπάνω θέμα ,μπορώ να ισχυριστώ
τα παρακάτω:
Πρώτον, δεν είναι
δυνατόν να θεμελιωθεί «ηθικό πλεονέκτημα»(στην πολιτική), καθώς κάθε ηθική αντίληψη που δεν έχει ως αντίπαλό της τα προβλήματα ενός
πραγματικού κράτους, ανακαλύπτει εν
τέλει ότι, όταν κατακτήσει την εξουσία, δεν μπορεί να κυβερνήσει. Η προσπάθεια ιστορικής θεμελίωσης (αν μπορεί
να υπάρξει και πιστέψτε με είναι δύσκολο αυτό να τεκμηριωθεί ) προσκρούει με
ορμή στην ιστορική πραγματικότητα της διακυβέρνησης. Αρχή άνδρα δείκνυσι.
δυνατόν να θεμελιωθεί «ηθικό πλεονέκτημα»(στην πολιτική), καθώς κάθε ηθική αντίληψη που δεν έχει ως αντίπαλό της τα προβλήματα ενός
πραγματικού κράτους, ανακαλύπτει εν
τέλει ότι, όταν κατακτήσει την εξουσία, δεν μπορεί να κυβερνήσει. Η προσπάθεια ιστορικής θεμελίωσης (αν μπορεί
να υπάρξει και πιστέψτε με είναι δύσκολο αυτό να τεκμηριωθεί ) προσκρούει με
ορμή στην ιστορική πραγματικότητα της διακυβέρνησης. Αρχή άνδρα δείκνυσι.
Δεύτερον, αυτό το
λεγόμενο «ηθικό πλεονέκτημα» αλλά και τα
υπόλοιπα «ηθικά» συμπαρομαρτούντα, στηρίζονται σε μια ηθική βεβαιότητα από
διάφορες φιλοσοφίες της ιστορίας που τους επιτρέπουν να σχεδιάζουν το μέλλον,
ένα πλήρως ηθικό μέλλον. Ο εγγενώς ουτοπικός ,εσχατολογικός και
ηθικολογικός χαρακτήρας της φιλοσοφίας
της ιστορίας έχει αναλυθεί επαρκώς έτσι ώστε να μην σταθούμε σε περισσότερες
αναφορές εδώ. Οι συνέπειες της εφαρμογής
τέτοιων αντιλήψεων στην ιστορία επίσης.
λεγόμενο «ηθικό πλεονέκτημα» αλλά και τα
υπόλοιπα «ηθικά» συμπαρομαρτούντα, στηρίζονται σε μια ηθική βεβαιότητα από
διάφορες φιλοσοφίες της ιστορίας που τους επιτρέπουν να σχεδιάζουν το μέλλον,
ένα πλήρως ηθικό μέλλον. Ο εγγενώς ουτοπικός ,εσχατολογικός και
ηθικολογικός χαρακτήρας της φιλοσοφίας
της ιστορίας έχει αναλυθεί επαρκώς έτσι ώστε να μην σταθούμε σε περισσότερες
αναφορές εδώ. Οι συνέπειες της εφαρμογής
τέτοιων αντιλήψεων στην ιστορία επίσης.
Τρίτον , μια
εντελώς ηθικοποιημένη πολιτική δεν μπορεί παρά να οδηγήσει στον τρόμο και σε
ένα ολοκληρωτικό κράτος , όπου η πραγματική κυριαρχία των ατόμων μένει κρυμμένη
πίσω από το προσωπείο μιας δήθεν ανώνυμης διακυβέρνησης υπό τον μανδύα της ηθικής. Πρόκειται για μια
ουτοπική διακυβέρνηση μέσω του τρόμου και της ιδεολογίας, τα δύο κύρια
χαρακτηριστικά που η Hanna Arendt είχε αποδώσει , ως γνωστόν, στον
ολοκληρωτισμό.
εντελώς ηθικοποιημένη πολιτική δεν μπορεί παρά να οδηγήσει στον τρόμο και σε
ένα ολοκληρωτικό κράτος , όπου η πραγματική κυριαρχία των ατόμων μένει κρυμμένη
πίσω από το προσωπείο μιας δήθεν ανώνυμης διακυβέρνησης υπό τον μανδύα της ηθικής. Πρόκειται για μια
ουτοπική διακυβέρνηση μέσω του τρόμου και της ιδεολογίας, τα δύο κύρια
χαρακτηριστικά που η Hanna Arendt είχε αποδώσει , ως γνωστόν, στον
ολοκληρωτισμό.
Τέταρτον, το να
μιλάει κανείς στο όνομα της ηθικής είναι ένδειξη πολιτικής αδυναμίας ή μια
εξαιρετικά δόλια άσκηση της εξουσίας.
Συγχρόνως σε όλο αυτό το σκηνικό ενυπάρχει η αιώνια απειλή της αυταπάτης
στην πολιτική. Η αληθινή αυταπάτη είναι ο μόνιμος κίνδυνος στην πολιτική και
όσοι ,ειδικότερα, μιλούν στο όνομα της ηθικής οφείλουν να εξετάσουν τα κίνητρά
τους. Τελικά κάθε απάτη περιέχει εγγενώς την αυταπάτη. Η απάτη αποτελεί το
θεμέλιο της κάθε εξουσίας.
μιλάει κανείς στο όνομα της ηθικής είναι ένδειξη πολιτικής αδυναμίας ή μια
εξαιρετικά δόλια άσκηση της εξουσίας.
Συγχρόνως σε όλο αυτό το σκηνικό ενυπάρχει η αιώνια απειλή της αυταπάτης
στην πολιτική. Η αληθινή αυταπάτη είναι ο μόνιμος κίνδυνος στην πολιτική και
όσοι ,ειδικότερα, μιλούν στο όνομα της ηθικής οφείλουν να εξετάσουν τα κίνητρά
τους. Τελικά κάθε απάτη περιέχει εγγενώς την αυταπάτη. Η απάτη αποτελεί το
θεμέλιο της κάθε εξουσίας.
Πέμπτον, τα ηθικά ζητήματα χρειάζεται να πολιτικοποιούνται
και όχι να ηθικοποιείται η πολιτική.
Εξαρχής υπογραμμίζεται ότι αναλύοντας τις αφετηρίες και τις διαδρομές
του πολιτικού πολιτισμού έχουμε πολιτική ηθική και όχι ηθική γενικώς και
αορίστως.
και όχι να ηθικοποιείται η πολιτική.
Εξαρχής υπογραμμίζεται ότι αναλύοντας τις αφετηρίες και τις διαδρομές
του πολιτικού πολιτισμού έχουμε πολιτική ηθική και όχι ηθική γενικώς και
αορίστως.
Κύριο γνώρισμα του πολιτικού πολιτισμού είναι η συγκρότηση
σε πολιτικές ομάδες, ο προσδιορισμός συλλογικών σκοπών υπέρτατος εκ των οποίων
είναι η συλλογική επιβίωση, η θέσπιση των διανεμητικών λειτουργιών της ισχύος
στο πλαίσιο της πολιτικής οργάνωσης και η πολιτειακή νομιμοποίηση της εξουσίας
και των κοινωνικών ιεραρχιών με ηθικά κριτήρια κοινωνικοπολιτικά σμιλευμένα.
σε πολιτικές ομάδες, ο προσδιορισμός συλλογικών σκοπών υπέρτατος εκ των οποίων
είναι η συλλογική επιβίωση, η θέσπιση των διανεμητικών λειτουργιών της ισχύος
στο πλαίσιο της πολιτικής οργάνωσης και η πολιτειακή νομιμοποίηση της εξουσίας
και των κοινωνικών ιεραρχιών με ηθικά κριτήρια κοινωνικοπολιτικά σμιλευμένα.
Κάποιοι θα έλεγαν ότι η πολιτική νομιμοποίηση συναρτάται και
με θεμελιώδεις κοσμοθεωρητικές παραδοχές οι οποίες προσφέρουν σε μια κοινωνία
μονιμότερο πνευματικό και στρατηγικό προσανατολισμό.
με θεμελιώδεις κοσμοθεωρητικές παραδοχές οι οποίες προσφέρουν σε μια κοινωνία
μονιμότερο πνευματικό και στρατηγικό προσανατολισμό.
Η πολιτική ηθική και η πολιτική νομιμοποίηση είναι οργανικά
συνδεδεμένες έννοιες.
συνδεδεμένες έννοιες.
Στον πολιτικό στοχασμό, ως εκ τούτου, είναι ένα πράγμα
η πολιτικά προσδιορισμένη πολιτική ηθική
και άλλο η γνωσιολογικά-ιδεολογικά προσδιορισμένη «ηθική». Η πρώτη συναρτάται
με τα κοινωνικοοντολογικά γεγονότα η δεύτερη είναι, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο
βαθμό, πολιτική θεολογία (Π.Ηφαιστος).
η πολιτικά προσδιορισμένη πολιτική ηθική
και άλλο η γνωσιολογικά-ιδεολογικά προσδιορισμένη «ηθική». Η πρώτη συναρτάται
με τα κοινωνικοοντολογικά γεγονότα η δεύτερη είναι, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο
βαθμό, πολιτική θεολογία (Π.Ηφαιστος).
Ακόμη και η μεταφυσικά προσδιορισμένη ηθική των θρησκευτικών
δογμάτων, επισημαίνεται, όταν εμπλακεί στο Πολιτικό γεγονός , με τον ένα ή άλλο
τρόπο και στην μια ή άλλη βαθμίδα ολοκληρώνεται μέσα στην πολιτική δίνη που
διαμορφώνει την πολιτική ηθική.
δογμάτων, επισημαίνεται, όταν εμπλακεί στο Πολιτικό γεγονός , με τον ένα ή άλλο
τρόπο και στην μια ή άλλη βαθμίδα ολοκληρώνεται μέσα στην πολιτική δίνη που
διαμορφώνει την πολιτική ηθική.
Κανένας αφηρημένος κανόνας, καμία καθολική προσταγή με
συγκεκριμένο περιεχόμενο, δεν μπορεί να μας απαλλάξει από το βάρος και από την
ευθύνη της δράσης μας.
συγκεκριμένο περιεχόμενο, δεν μπορεί να μας απαλλάξει από το βάρος και από την
ευθύνη της δράσης μας.
Η δράση τοποθετείται πάντοτε αναγκαστικά στο επιμέρους και
όχι στο καθολικό, συνεπώς απαιτείται η άσκηση της φρόνησης. Η φρόνηση είναι η
δυνατότητα κρίσις εκεί όπου δεν υπάρχουν μηχανικοί , αντικειμενικοί κανόνες που
επιτρέπουν την κρίση.
όχι στο καθολικό, συνεπώς απαιτείται η άσκηση της φρόνησης. Η φρόνηση είναι η
δυνατότητα κρίσις εκεί όπου δεν υπάρχουν μηχανικοί , αντικειμενικοί κανόνες που
επιτρέπουν την κρίση.
Η ισχύς θεσπίζεται κοινωνικοπολιτικά επειδή νομιμοποιείται από μια κοινωνικά
προσδιορισμένη πολιτική ηθική και ένα συνδεδεμένο με αυτή «σύστημα»
διανεμητικής δικαιοσύνης. Η πολιτική ηθική, όπως συγκροτείται και όπως αλλάζει
στο εσωτερικό μιας πολιτικά κυρίαρχης πολιτείας, έχει ως αποστολή τη ρύθμιση των διανεμητικών λειτουργιών της ισχύος, των
πολιτικοοικονομικών δραστηριοτήτων και
των κοινωνικοπολιτικών ιεραρχιών (Π.Ήφαιστος).
προσδιορισμένη πολιτική ηθική και ένα συνδεδεμένο με αυτή «σύστημα»
διανεμητικής δικαιοσύνης. Η πολιτική ηθική, όπως συγκροτείται και όπως αλλάζει
στο εσωτερικό μιας πολιτικά κυρίαρχης πολιτείας, έχει ως αποστολή τη ρύθμιση των διανεμητικών λειτουργιών της ισχύος, των
πολιτικοοικονομικών δραστηριοτήτων και
των κοινωνικοπολιτικών ιεραρχιών (Π.Ήφαιστος).
Τουτέστιν, εξ αντικειμένου για να υπάρχει πολιτική ηθική
απαιτείται να διαθέτει κοινωνική αναφορά και ένα κοινωνικοπολιτικό σύστημα
εντός του οποίου διαρκώς ορίζονται οι συλλογικές ηθικές επιταγές με τρόπο που
νομιμοποιούν ακατάπαυστα την πολιτειακή διανεμητική δικαιοσύνη και τις
κανονιστικές δομές και ιεραρχίες του κοινού βίου.
απαιτείται να διαθέτει κοινωνική αναφορά και ένα κοινωνικοπολιτικό σύστημα
εντός του οποίου διαρκώς ορίζονται οι συλλογικές ηθικές επιταγές με τρόπο που
νομιμοποιούν ακατάπαυστα την πολιτειακή διανεμητική δικαιοσύνη και τις
κανονιστικές δομές και ιεραρχίες του κοινού βίου.
Λογικά και εξ αντικειμένου, λοιπόν, η πολιτική ηθική και τα
συμπαρομαρτούντα θεσμικά ζητήματα ή άλλες πτυχές της πολιτικής ζωής ανάγονται
σε κάποιο κοινωνικό ον. Πολιτική και ον είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος
του πολιτικά πολιτισμένου βίου.
συμπαρομαρτούντα θεσμικά ζητήματα ή άλλες πτυχές της πολιτικής ζωής ανάγονται
σε κάποιο κοινωνικό ον. Πολιτική και ον είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος
του πολιτικά πολιτισμένου βίου.
ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΝΕΑ ΣΕΛΙΔΑ ΚΥΡΙΑΚΗ 17 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2019