Όλοι βλέπουν οράματα
κανείς ωστόσο δεν τ’ ομολογεί’
πηγαίνουν και θαρρούν πως είναι
μόνοι.
μόνοι.
ΓΣ
Έχουμε βυθιστεί στο χάος μιας ζοφερής και αβίωτης
πραγματικότητας . Συγχρόνως σε μια ατέρμονη συζήτηση επί παντός επιστητού
εξίσου χαώδη και τις περισσότερες φορές χωρίς νόημα. Άλλωστε πως μπορεί να
αποκτήσει νόημα μια συζήτηση που ως κριτήριο αληθείας θέτει αυστηρά μόνο τις
απόψεις του κάθε ομιλούντος; Ταξιδεύουμε στην ήπειρο της αυτοπραγμάτωσης.
Της διατύπωσης άποψης γενικής
εμβέλειας που δημιουργείται αποκλειστικά
και μόνο από τις προσωπικές εμπειρίες και σκέψεις μας. Συμπεριφερόμαστε ως τουρίστες οι οποίοι
πιστεύουν ότι αν επισκεφτούν μια χώρα
για 4-8 μέρες έχουμε άποψη για την χώρα , για τους κατοίκους της , το πολιτισμό
τους , τις λατρείες και τα ιερά τους. Η
ζωή σαν τουρισμός στις μέρες μας . Θεωρούμε ότι είμαστε γνώστες της αλήθειας (
Άραγε έχουμε ποτέ σκεφτεί σε τι
χρησιμεύει η αλήθεια;).
πραγματικότητας . Συγχρόνως σε μια ατέρμονη συζήτηση επί παντός επιστητού
εξίσου χαώδη και τις περισσότερες φορές χωρίς νόημα. Άλλωστε πως μπορεί να
αποκτήσει νόημα μια συζήτηση που ως κριτήριο αληθείας θέτει αυστηρά μόνο τις
απόψεις του κάθε ομιλούντος; Ταξιδεύουμε στην ήπειρο της αυτοπραγμάτωσης.
Της διατύπωσης άποψης γενικής
εμβέλειας που δημιουργείται αποκλειστικά
και μόνο από τις προσωπικές εμπειρίες και σκέψεις μας. Συμπεριφερόμαστε ως τουρίστες οι οποίοι
πιστεύουν ότι αν επισκεφτούν μια χώρα
για 4-8 μέρες έχουμε άποψη για την χώρα , για τους κατοίκους της , το πολιτισμό
τους , τις λατρείες και τα ιερά τους. Η
ζωή σαν τουρισμός στις μέρες μας . Θεωρούμε ότι είμαστε γνώστες της αλήθειας (
Άραγε έχουμε ποτέ σκεφτεί σε τι
χρησιμεύει η αλήθεια;).
Ότι μπορούμε
να δείξουμε με το δάχτυλο και να κατακεραυνώσουμε όλους εκείνες τις «
ψυχές μαραγκιασμένες από δημόσιες αμαρτίες , καθένας κι ένα αξίωμα σαν το πουλί
μες στο κλουβί του». Να διαλύσουμε την εξουσία ξεχνώντας ότι « ο άνθρωπος είναι μαλακός , ένα δεμάτι χόρτο… μάτια που μισοκλείνουν
στο λαμπύρισμα της μέρας και πόδια που θα τρέχανε, κι ας είναι τόσο κουρασμένα,
στο παραμικρό σφύριγμα του κέρδους. …ο άνθρωπος είναι μαλακός και διψασμένος
σαν το χόρτο, άπληστος σαν το χόρτο, ρίζες τα νεύρα του κι απλώνουν…»
να δείξουμε με το δάχτυλο και να κατακεραυνώσουμε όλους εκείνες τις «
ψυχές μαραγκιασμένες από δημόσιες αμαρτίες , καθένας κι ένα αξίωμα σαν το πουλί
μες στο κλουβί του». Να διαλύσουμε την εξουσία ξεχνώντας ότι « ο άνθρωπος είναι μαλακός , ένα δεμάτι χόρτο… μάτια που μισοκλείνουν
στο λαμπύρισμα της μέρας και πόδια που θα τρέχανε, κι ας είναι τόσο κουρασμένα,
στο παραμικρό σφύριγμα του κέρδους. …ο άνθρωπος είναι μαλακός και διψασμένος
σαν το χόρτο, άπληστος σαν το χόρτο, ρίζες τα νεύρα του κι απλώνουν…»
Αδιαφορούμε πλήρως για τις γενικές διατυπώσεις του
επιστημονικού λόγου , αλλά και της τέχνης και της λογοτεχνίας , και της ποίησης
και γενικά για όλη την συσσωρευμένη πείρα της ανθρώπινης δημιουργικότητας. Ξεχνούμε
κάτι που πενήντα χρόνια πριν ήταν κάτι το αυτονόητο , δηλαδή ότι η πραγματική
επιστημονική μόρφωση ως αξία και ιδανικό παραμένει εκείνο που ήταν πάντα : ένας
αντίπαλος κάθε ψευδεπίγραφης , νομικής «ισότητας» των «πολιτών» και των
«ατομικών τους δικαιωμάτων». Στις γνωστές , κοινωνικά ιεραρχημένες και ταξικές
κοινωνίες μας, η πραγματική επιστημονική μόρφωση παραμένει μια πολυτέλεια, μια
ακριβή αξία και δύσκολο ιδανικό των ολίγων που είναι πραγματικά διατεθειμένοι
να πληρώσουν το τίμημα με «κόπους και θυσίες» ασφαλώς πολύ ευρύτερες των
οικονομικών , πράγμα που μέχρι προ λίγων δεκαετιών ήταν απολύτως κατανοητό από
όλο τον κόσμο : ακριβώς επειδή τα «ιδανικά» δεν εξαγοράζονται , δεν καθίστανται
επίσης προσιτά με απλές οικονομικές ενισχύσεις , ακόμη και αν οι οικονομικές
διευκολύνσεις (υποτροφίες , ενισχύσεις κλπ) είναι απολύτως απαραίτητες για να
δώσουν στα παιδιά των ασθενέστερων οικονομικά στρωμάτων τις δημοκρατικές
ευκαιρίες και πιθανότητες να πραγματοποιήσουν αν το επιθυμούν τις θυσίες που
αντικειμενικά απαιτούνται
επιστημονικού λόγου , αλλά και της τέχνης και της λογοτεχνίας , και της ποίησης
και γενικά για όλη την συσσωρευμένη πείρα της ανθρώπινης δημιουργικότητας. Ξεχνούμε
κάτι που πενήντα χρόνια πριν ήταν κάτι το αυτονόητο , δηλαδή ότι η πραγματική
επιστημονική μόρφωση ως αξία και ιδανικό παραμένει εκείνο που ήταν πάντα : ένας
αντίπαλος κάθε ψευδεπίγραφης , νομικής «ισότητας» των «πολιτών» και των
«ατομικών τους δικαιωμάτων». Στις γνωστές , κοινωνικά ιεραρχημένες και ταξικές
κοινωνίες μας, η πραγματική επιστημονική μόρφωση παραμένει μια πολυτέλεια, μια
ακριβή αξία και δύσκολο ιδανικό των ολίγων που είναι πραγματικά διατεθειμένοι
να πληρώσουν το τίμημα με «κόπους και θυσίες» ασφαλώς πολύ ευρύτερες των
οικονομικών , πράγμα που μέχρι προ λίγων δεκαετιών ήταν απολύτως κατανοητό από
όλο τον κόσμο : ακριβώς επειδή τα «ιδανικά» δεν εξαγοράζονται , δεν καθίστανται
επίσης προσιτά με απλές οικονομικές ενισχύσεις , ακόμη και αν οι οικονομικές
διευκολύνσεις (υποτροφίες , ενισχύσεις κλπ) είναι απολύτως απαραίτητες για να
δώσουν στα παιδιά των ασθενέστερων οικονομικά στρωμάτων τις δημοκρατικές
ευκαιρίες και πιθανότητες να πραγματοποιήσουν αν το επιθυμούν τις θυσίες που
αντικειμενικά απαιτούνται
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Μαρξ «Ο δρόμος
που οδηγεί στην επιστήμη δεν είναι πλατιά λεωφόρος και πιθανότητες να φτάσουν
στις φωτεινές κορυφές της έχουν μόνο εκείνοι που δεν φοβούνται για να
σκαρφαλώσουν στα απόκρημνα μονοπάτια της»[1] Οι όποιες υποχωρήσεις έναντι οποιασδήποτε
υποτιθέμενης λαϊκότητας μεταβάλλουν το επιστημονικό έργο σε εμπόρευμα. Η δήθεν
φιλολαϊκή προσέγγιση περιφρονεί τους ανθρώπους που υποτίθεται ότι υπηρετεί. Η
εύκολη πρόσβαση στην επιστημονική παιδεία αποτελεί το μονοπάτι που οδηγεί στην
ημιμόρφωση με τον τρόπο που το θέτει ο Adorno[2].
Η γλώσσα της ημιμόρφωσης δεν είναι τίποτε περισσότερο από ένα συνονθύλευμα αυτοματισμών κενών νοήματος και τεχνοκρατικών
εκφράσεων προερχομένων κυρίως από τα χρηματοοικονομικά και τις διοικητικές
πειθαρχίες, για χάρη των οποίων έχει εγκαταλειφθεί οποιαδήποτε κριτική σκέψη
προς υπέρβαση του κρατούντος.
που οδηγεί στην επιστήμη δεν είναι πλατιά λεωφόρος και πιθανότητες να φτάσουν
στις φωτεινές κορυφές της έχουν μόνο εκείνοι που δεν φοβούνται για να
σκαρφαλώσουν στα απόκρημνα μονοπάτια της»[1] Οι όποιες υποχωρήσεις έναντι οποιασδήποτε
υποτιθέμενης λαϊκότητας μεταβάλλουν το επιστημονικό έργο σε εμπόρευμα. Η δήθεν
φιλολαϊκή προσέγγιση περιφρονεί τους ανθρώπους που υποτίθεται ότι υπηρετεί. Η
εύκολη πρόσβαση στην επιστημονική παιδεία αποτελεί το μονοπάτι που οδηγεί στην
ημιμόρφωση με τον τρόπο που το θέτει ο Adorno[2].
Η γλώσσα της ημιμόρφωσης δεν είναι τίποτε περισσότερο από ένα συνονθύλευμα αυτοματισμών κενών νοήματος και τεχνοκρατικών
εκφράσεων προερχομένων κυρίως από τα χρηματοοικονομικά και τις διοικητικές
πειθαρχίες, για χάρη των οποίων έχει εγκαταλειφθεί οποιαδήποτε κριτική σκέψη
προς υπέρβαση του κρατούντος.
Οι
ήττες και η υποχώρηση της κοσμοθεωρίας του αστικού κόσμου , κάτω από την πίεση
των εργατικών μαζών , οδήγησε στην εμφάνιση της μαζικοδημοκρατικής κοινωνίας,
σε πλήρη αντίθεση με τα προσδοκώμενα. Η ήττα
αυτή οδήγησε σε οδυνηρή και οριστική ήττα το εργατικό -προλεταριακό
κίνημα.
ήττες και η υποχώρηση της κοσμοθεωρίας του αστικού κόσμου , κάτω από την πίεση
των εργατικών μαζών , οδήγησε στην εμφάνιση της μαζικοδημοκρατικής κοινωνίας,
σε πλήρη αντίθεση με τα προσδοκώμενα. Η ήττα
αυτή οδήγησε σε οδυνηρή και οριστική ήττα το εργατικό -προλεταριακό
κίνημα.
«Μετά την οριστική ήττα
του δέχεται μεμψίμοιρα την ετερονομία του και συνάδει στη διαιώνιση της
υποδούλωσης της φύσης. Η μαζική εκλαΐκευση της κουλτούρας συγχωνεύει και
ουδετεροποιεί την υψηλή και την χαμηλή τέχνη μέσα σε μια ενιαία δημοσιότητα
χωρίς κριτική διάσταση. Η δυνατότητα ενός προλεταριακού Διαφωτισμού, μιας
αυτόνομης σοσιαλιστικής δημοσιότητας, μιας «αριστερής» κουλτούρας, παρέκαμψε
την ουτοπία που επί ένα διάστημα φάνηκε υλοποιήσιμη και πέρασε στην
παρελθοντική χίμαιρα. Η «επανάσταση» έγινε ιστορική συνενοχή. Η σημερινή
ημιμόρφωση φέρει τα στίγματα τόσα της παλαιάς ενοχής των κυρίων, που συνίσταται
στην οικονομικά και κοινωνικά υπαγορευμένη αυτοπεριχαράκωση στο προνόμιο των
ολίγων, όσο και της νέας συνενοχής: της ενεργητικής, υπό την έννοια της
δογματικής προπαγάνδας των νέων κυρίων στον ανύπαρκτο σοσιαλισμό, αλλά και της
παθητικής , υπό την έννοια της σύμπραξης των ηττημένων , στον κόσμο της
πολυφωνικής χειραγώγησης των πελατών μέσα στις παρδαλές και στημένες αγορές.
Στην ημιμόρφωση της μαζικής κουλτούρας όλοι συμμετέχουν στη συζήτηση, όλοι
εκφράζουν γνώμες, αυτές όμως δεν είναι παρά η ηχώ της φωνής του κυρίου, του
εντέλει μονότονου και κραυγαλέου παραγγέλματος του : στοιχηθήτε! Οι
ημιμορφωμένοι είναι συμμορφωμένοι»[3]
.
του δέχεται μεμψίμοιρα την ετερονομία του και συνάδει στη διαιώνιση της
υποδούλωσης της φύσης. Η μαζική εκλαΐκευση της κουλτούρας συγχωνεύει και
ουδετεροποιεί την υψηλή και την χαμηλή τέχνη μέσα σε μια ενιαία δημοσιότητα
χωρίς κριτική διάσταση. Η δυνατότητα ενός προλεταριακού Διαφωτισμού, μιας
αυτόνομης σοσιαλιστικής δημοσιότητας, μιας «αριστερής» κουλτούρας, παρέκαμψε
την ουτοπία που επί ένα διάστημα φάνηκε υλοποιήσιμη και πέρασε στην
παρελθοντική χίμαιρα. Η «επανάσταση» έγινε ιστορική συνενοχή. Η σημερινή
ημιμόρφωση φέρει τα στίγματα τόσα της παλαιάς ενοχής των κυρίων, που συνίσταται
στην οικονομικά και κοινωνικά υπαγορευμένη αυτοπεριχαράκωση στο προνόμιο των
ολίγων, όσο και της νέας συνενοχής: της ενεργητικής, υπό την έννοια της
δογματικής προπαγάνδας των νέων κυρίων στον ανύπαρκτο σοσιαλισμό, αλλά και της
παθητικής , υπό την έννοια της σύμπραξης των ηττημένων , στον κόσμο της
πολυφωνικής χειραγώγησης των πελατών μέσα στις παρδαλές και στημένες αγορές.
Στην ημιμόρφωση της μαζικής κουλτούρας όλοι συμμετέχουν στη συζήτηση, όλοι
εκφράζουν γνώμες, αυτές όμως δεν είναι παρά η ηχώ της φωνής του κυρίου, του
εντέλει μονότονου και κραυγαλέου παραγγέλματος του : στοιχηθήτε! Οι
ημιμορφωμένοι είναι συμμορφωμένοι»[3]
.
«Στα σκοτεινά πηγαίνουμε
, στα σκοτεινά προχωρούμε..Οι ήρωες προχωρούν στα σκοτεινά».
, στα σκοτεινά προχωρούμε..Οι ήρωες προχωρούν στα σκοτεινά».
Κώστας Μελάς 04.10.2012.
