1.
Στο περιβάλλον της γερασμένης μετανεωτερικότητας, όπου η ιδεολογία ζει και βασιλεύει και τους ανθρώπους κυριεύει, παρά τα όσα αντίθετα λέγονται , η πολιτική ως κυβερνητικό φαινόμενο, δηλαδή ως άσκηση της εξουσίας και «διαχείριση» της κυριαρχίας από το πολιτικό προσωπικό των ελίτ, αδυνατεί να προκαλέσει την γνήσια εκδίπλωση συγκρουσιακών καταστάσεων που αποτελούν τον πυρήνα της Δημοκρατίας. Αυτό προφανώς οφείλεται στην απουσία εχθρού κάτι που μεταφράζεται στην πλήρη κατανίκηση της πάλαι ποτέ οργανωμένης γνήσιας λαϊκής υποκειμενικότητας,
Το πολιτικό προσωπικό των ελίτ που ηγείται σήμερα στις χώρες του Δυτικού κόσμου, όπου ανήκουμε και πρωτίστως μας ενδιαφέρει μετριέται στην ικανότητα να «αλλάζει γήπεδο», να φαντάζεται και να εφευρίσκει νέες ευκαιρίες για «σύγκρουση», μέσω όμως των οποίων επιτυγχάνεται πάντοτε η «συναίνεση» που τις εξυπηρετεί στα προκαθορισμένα επιθυμητά σημεία εντός του δεδομένου πλαισίου εξασφάλισης της κυριαρχίας τους. Οι περίτεχνοι εκλογικοί νόμοι- πάντοτε σε πλειοψηφική κατεύθυνση- που συνεχώς εφευρίσκονται στο όνομα του αποστειρωμένου όρου της «κυβερνησιμότητας» σπρώχνει τον ψηφοφόρο να προβεί σε «χρήσιμες» επιλογές. Προφανώς οι «χρήσιμες επιλογές» συγκλίνουν προς το κέντρο, η κατάκτηση του οποίου στις χώρες της Δύσης αποτελεί το πραγματικό εκλογικό διακύβευμα. Άλλωστε αυτό εκφράζεται και από την εγκαθίδρυση στο κέντρο του συστήματος δύο πόλων : κεντροδεξιά – κεντροαριστερά στη θέση των τριών πόλων : δεξιά , κέντρο, αριστερά του πρόσφατου παρελθόντος[1].
Η πολιτική, στο αντιπροσωπευτικό κοινοβουλευτικό φιλελεύθερο δημοκρατικό καθεστώς , θεμελιώνεται στην ουσιαστική αδιαφορία της πλειονότητας των ενδιαφερομένων, χωρίς την οποία δεν υπάρχει δυνατότητα άσκησης πολιτικής. Η φθίνουσα συμμετοχή στις εκλογικές διαδικασίες με την πάροδο του χρόνου αποτελεί αδιάψευστο μάρτυρα. Υπ’ αυτή την έννοια θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι δομικό στοιχείο της πολιτικής σε αυτό το καθεστώς είναι η τέχνη να εμποδίζονται οι άνθρωποι, κατ’ αρχάς, από το να αναμειγνύονται σε ό,τι τους αφορά.
Αποτέλεσμα το δομικό χαρακτηριστικό της πολιτικής να λαμβάνει την εξής μορφή : να εξαναγκάζονται οι άνθρωποι να «αποφασίζουν» για πράγματα με τα οποία δεν συμφωνούν. Με απλά λόγια καλούνται να συμμετάσχουν σε μια διαδικασία επικύρωσης ήδη προαποφασισμένων λύσεων ή επιλεγμένων με προσεκτικά κριτήρια εναλλακτικών προτάσεων , που όμως καταλήγουν στον ίδιο παρονομαστή. Ο εγκλωβισμός είναι απόλυτος και θανατηφόρος.
2.
Ακόμη όμως και αν αναμειγνύονται, η μεγάλη πλειοψηφία τους, οδηγείται στις περισσότερες φορές να επιλέξει αυτό με το οποίο διαφωνεί λιγότερο, δηλαδή απλά το μικρότερο κακό δημιουργώντας μια διαδεδομένη στάση που συνάδει με την άποψη «το μη χείρον βέλτιστον».
Όμως «Αυτός που επιλέγει το μικρότερο κακό γρήγορα ξεχνά ότι έχει επιλέξει υπέρ ενός κακού», σημείωνε η Hannah Arendt. Φυσικά, σε εκείνη την περίπτωση αναφερόταν στο Τρίτο Ράιχ, «που ούτε με την καλύτερη θέληση στον κόσμο – διευκρίνισε στις παρακάτω γραμμές – θα μπορούσε να ονομαστεί το μικρότερο κακό». Η φόρμουλα του «μικρότερου κακού», ωστόσο, κατάφερε να εισχωρήσει πολύ γρήγορα ακόμη και σε δημοκρατικές χώρες.
Πράγματι, μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο η αντιπροσωπευτική κοινοβουλευτική δημοκρατία παρουσιάστηκε ως το μικρότερο κακό: «μπορεί να μην υπάρχει καλό πολιτικό καθεστώς, αλλά η δημοκρατία είναι σίγουρα το λιγότερο κακό από τις εναλλακτικές λύσεις» είχε αναφέρει ο Τσόρτσιλ, κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης στην Αίθουσα της Βουλής των Κοινοτήτων το 1947, ανακυκλώνοντας μια φράση που είχε επινοηθεί λίγους μήνες νωρίτερα από τον Καμύ, σε άρθρο που δημοσιεύτηκε στις στήλες της «Combat», μιας εφημερίδας που γεννήθηκε λίγα χρόνια νωρίτερα με πρωτοβουλία της Γαλλικής Αντίστασης κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής.
Οι μεταπολεμικές εξελίξεις , πολύ πρόσφατες ώστε να γνωρίζουμε από πρώτο χέρι τι έχει συμβεί, έχουν υπό μια έννοια απαγορεύσει σε οποιοδήποτε υποστηρικτή της δυτικής αντιπροσωπευτικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας να καλύπτεται κάτω από μια υποτιθέμενη ηθική ανωτερότητα: η ιστορική δημοκρατία της Δύσης ,επί της ουσίας και per se, δεν τόλμησε να παρουσιαστεί ως πολίτευμα άριστο , ως αλήθεια, ως απαράμιλλο καθεστώς . Με αρκετή δόση σεμνότητας, παρουσιάστηκε μάλλον ως το λιγότερο χειρότερο πολίτευμα ή μορφή διακυβέρνησης.
3.
Σε αυτή τη ρητορική του μικρότερου κακού, όμως, ελλοχεύει -φοβάμαι- κάτι εγγενές, σύμφυτο, στη δημοκρατική δυναμική: από την αναφερθείσα ρήση της Hannah Arendt το ρήμα «ξεχνά» νομίζω ότι έχει τη μέγιστη σημασία. Της πρώτης φοράς έπεται συνέχεια και μάλιστα επαναλαμβανόμενη. Γίνεται συνήθεια και μετατρέπεται σιγά αλλά σταθερά σε αποχή από οποιαδήποτε συλλογική διαδικασία. Αυτή είναι μια επιτυχία των καθεστωτικών δυνάμεων. Μειώνουν τη συμμετοχή, σε σημαντικό βαθμό , των ανθρώπων που διαφωνούν μαζί του και προφανώς επιζητούν κάτι διαφορετικό. Προκαλούν απάθεια!!!
Ακόμη και η επίκληση στη συνείδηση, σε αυτούς τους καιρούς, κινδυνεύει να πέσει στο κενό της αναποφασιστικότητας, δηλαδή της αδυναμίας να αποφασίσει κανείς. «Είμαστε η εποχή του ψηφοδελτίου» διαβάζουμε στο «Ο Άνθρωπος χωρίς Ιδιότητες», όπου στην πραγματικότητα βάζουμε το ψηφοδέλτιο στα χέρια των λεγόμενων γεγονότων για να μπορούν να ψηφίσουν για λογαριασμό μας. Τώρα ψηφίζουμε με αποκλεισμό, με γνώμονα τα γεγονότα, από τα πιο ασήμαντα γεγονότα, από τα τελευταία νέα. «Δεν υπάρχει θάρρος να αποφασίσεις τι έχει αξία και τι όχι, και η δημοκρατία, για να το θέσω όσο πιο συνοπτικά γίνεται, σημαίνει: «Κάνε ό,τι συμβαίνει»». Με απλά λόγια δημιουργείται μια πολιτική κουλτούρα χαμηλών προσδοκιών εντελώς περιορισμένης στη διαχείριση θεμάτων χαμηλής έντασης.
Συγχρόνως, ίσως το σημαντικότερο, η επαναλαμβανόμενη αυτή διαδικασία συνεισφέρει τα μέγιστα, στη μετάλλαξη του λαού σε κατακερματισμένη κοινή γνώμη , στο πέρασμα από την εξέγερση των μαζών στον ατομικό ναρκισσισμό, στη λατρεία του εφήμερου, στον ολοκληρωτισμό μιας ελευθερίας χωρίς ισότητα και χωρίς αδελφοσύνη. Τελικά στη δημιουργία ενός κατακερματισμένου ατόμου[2]το οποίο όμως λειτουργεί εντός ενός πλήθους πλήρως ομογενοποιημένου από τα πανταχού παρόντα ασύδοτα ΜΜΕ και τα εγκληματικά μέσα κοινωνικά δικτύωσης.
[1] Για του λόγου το αληθές στις πρόσφατες βουλευτικές εκλογές στη Γαλλία εμφανίστηκε εμφατικά το τρίπολο : δεξιά – κέντρο-αριστερά.
[2] Κ. Μελάς, Ο κατακερματισμός του υποκειμένου στον ύστερο καπιταλιστικό κόσμο.
Ο αγοραίος ατομικός ηδονισμός, Περιοδικό ΦΡΕΑΡ, Νο 008,Ιανουάριος 2023
