1.
Στη μετανεωτερική εποχή μας, όλα τα «νέα» κινήματα έχουν γεννηθεί στην χώρα που η πολιτιστική διάσταση του μεταμοντέρνου είναι ηγεμονεύουσα και κυρίαρχη: στις ΗΠΑ.
Κινήματα όπως : “ political correct”, “me too”, “culture cancel”, “black is matter” γεννήθηκαν στις ΗΠΑ.
Το γιατί αυτά τα κινήματα γεννήθηκαν στις ΗΠΑ, αποτελεί ένα πολύ ενδιαφέρον ερώτημα που αξίζει συστηματικής διερεύνησης, κάτι που εξυπακούεται ότι δεν μπορεί να γίνει στο πλαίσιο αυτού του άρθρου. Μια μόνο νύξη μπορούμε να κάνουμε: οι έντονες κοινωνικές διεργασίες που χαρακτηρίζουν την αμερικανική πολιτεία, αδυνατώντας τις περισσότερες φορές να βρουν πολιτικό διέξοδο, να εκφραστούν πολιτικά, διοχετεύονται όλο και πιο πολύ, όλο και πιο έντονα, σε πολιτιστικές διεξόδους προβαίνοντας συνεχώς στην υποκατάσταση της πολιτικής από τον πολιτισμό. Ή με άλλα λόγια, ενδύονται τα πολιτιστικά δρώμενα με πολιτικό μανδύα.
Παράλληλα αναπτύχθηκαν, πάντα στις ΗΠΑ, κινήματα όπως “occupied Wall Street” , και τελευταία “big quit” (το οποίο συνδυάστηκε με το κίνημα “lying flat” που εμφανίστηκε την ίδια περίοδο στην Κίνα). Τα κινήματα αυτά – το “occupied Wall Street” έχει ήδη οδηγηθεί στις ελληνικές καλένδες- παρουσιάζουν σαφώς εντονότερα πολιτικά χαρακτηριστικά χωρίς όμως να απουσιάζουν οι πολιτιστικές συνιστώσες. Επίσης θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι αντανακλούν περισσότερο συγκυριακές καταστάσεις της αμερικάνικης κοινωνίας και οικονομίας, κάτι που πολύ πιθανά, θέτει εν αμφιβόλω τη χρονική τους διάρκεια αλλά και δυσκολεύει τη διασπορά τους στις υπόλοιπες χώρες του πλανήτη, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι κάτι τέτοιο δεν εμφανίζεται αλλά πάντα σε μικρή έκταση.
Σε αντίθεση τα κινήματα της πρώτης ομάδας πολύ πιο εύκολα εμφανίζονται και ριζώνουν και στις υπόλοιπες χώρες της αναπτυγμένης Δύσης. Αυτό δεν είναι ανεξάρτητο με το ότι όλο και περισσότερο εντάσσονται ως αντικείμενα σπουδών στα ακαδημαϊκά τμήματα των πανεπιστημίων, θεωρητικοποιούνται ενδύονται ιδεολογικό μανδύα και υποστηρίζονται μανιωδώς από τα παγκόσμια ΜΜΕ.
Όλες οι θεωρητικές προσεγγίσεις που εμπεριέχουν τον υλικό πυρήνα ύπαρξης των κοινωνιών στο επίκεντρο των αναλύσεών τους, ουσιαστικά έχουν εγκαταλειφθεί (με την έννοια του ότι δεν προβάλλεται από τα ΜΜΕ …δεν υπάρχει) υπέρ της πολιτισμικής εκδοχής τους. Οι διαμάχες για την ανισοκατανομή του πλούτου , τις εργασιακές σχέσεις , τους μισθούς , τα δημόσια αγαθά είναι βαρετές και μονότονες. Αντιθέτως οι συζητήσεις που επιβάλλουν τα ΜΜΕ , για τους ομοφυλόφιλους , τις νέες πολιτισμικές τάσεις , τις ιδιαιτερότητες των επωνύμων, γενικά για ότι προβάλλεται ως life style προκαλούν ενδιαφέρον και συζητήσεις . Είναι σέξι… Τα υπόλοιπα είναι άνευ ενδιαφέροντος… Δεν είναι μόνο οι Αμερικανοί liberals που προάγουν αυτές τις επιλογές, αλλά πρωταγωνιστεί σύσσωμη και η μεταμοντέρνα Αριστερά (;). Ο πολιτισμικός δικαιωματισμός υπερισχύει.
2.
Η «Μεγάλη Παραίτηση» είναι η τάση των εργαζομένων να παραιτούνται οικειοθελώς και μαζικά από τις εργασίες τους από τις αρχές του 2021, κυρίως στις ΗΠΑ. Το όνομα «Μεγάλη Παραίτηση» δόθηκε από τον Anthony Klotz, καθηγητή του Texas A&M University, ο οποίος ονόμασε έτσι τη θεωρία του που προέβλεπε ότι μεγάλος αριθμός εργαζομένων θα αρχίσουν να εγκαταλείπουν την εργασία τους με αφορμή την πανδημία, αφού οι νέες συνθήκες εργασίας θα τους κάνουν να επαναξιολογήσουν την καριέρα τους. Το κίνημα επεκτάθηκε στη συνέχεια στις αναπτυγμένες χώρες της Δύσης. Η ΜΒ, ήταν η χώρα που παρατηρήθηκαν ο μεγαλύτερος αριθμός «οικειοθελών παραιτήσεων». Αγγλοσαξωνική χώρα γαρ, με οικονομικό υπόδειγμα παρόμοιο με τις ΗΠΑ. Ακολούθησαν η Γερμανία και η Ολλανδία. Στην Ασία το φαινόμενο εμφανίστηκε έντονα στην Ιαπωνία.
Στην Κίνα παρατηρείται το αντίστοιχο «Tang Ping» ή «Lying Flat», το οποίο είναι επιλογή τρόπου ζωής και κίνημα κοινωνικής διαμαρτυρίας από πολλούς νέους που απορρίπτουν τις πιέσεις για σκληρή ή υπερβολική δουλειά και επιλέγουν να «ξαπλώσουν διαβάζοντας ένα βιβλίο, ή κοιτώντας τηλεόραση ή παίζοντας με το κινητό τους», κρατώντας γενικά μια χαλαρή στάση απέναντι στη σύγχρονη ζωή. Πρόκειται δηλαδή για μια στάση ζωής στον αντίποδα αυτής που έχει επιβάλει η κυρίαρχη κουλτούρα του σύγχρονου τρόπου ζωής.
Η πανδημία λειτούργησε καταλυτικά στη διαμόρφωση αυτής της στάσης αντίστασης. Όλες οι έρευνες δείχνουν αύξηση της εξάντλησης και επιδείνωση της ψυχικής υγείας των ανθρώπων σε πολλές χώρες. Όμως η πίεση έχει αρχίσει να αυξάνεται στις πιο ανεπτυγμένες εξ αυτών εδώ και δεκαετίες. Οι λόγοι δεν είναι ψυχολογικοί αλλά εντελώς υλικοί. Τα εισοδήματα όλων αυτών των ανθρώπων έχουν μείνει στάσιμα, η εργασία έχει γίνει επισφαλής και τα κόστη διαβίωσης έχουν εκτιναχθεί, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι εργαζόμενοι να μην έχουν πόρους για μια σταθερή οικονομικά ζωή.
Είναι λοιπόν πρωτίστως οι υλικές συνθήκες διαβίωσης που αποτελούν τη βάση για το κίνημα της «Μεγάλης Παραίτησης». Φαίνεται ότι αποτελεί, εκτός των περιπτώσεων που συνάδουν με τις αντιλήψεις του κινήματος «Lying Flat», με τρόπους διεκδίκησης και αναζήτησης νέων ευκαιριών και μετάβασης σε μια καλύτερη δουλειά, με καλύτερο μισθό, από χαμηλόμισθους εργαζόμενους που προσπαθούν να διασφαλίσουν καλύτερες απολαβές, και καλύτερες συνθήκες εργασίας.
Αυτό δείχνουν τα διαθέσιμα στοιχεία, με βάση τα οποία ο μεγαλύτερος αριθμός των εργαζομένων που παραιτήθηκαν οικειοθελώς έχουν επιστρέψει σε νέες θέσεις εργασίας με σαφώς υψηλότερες αμοιβές.
3.
Αν δεχθούμε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του φαινομένου της «Μεγάλης Παραίτησης» όπως τα αναφέραμε παραπάνω, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι και στην Ελλάδα υπάρχουν ορισμένες καταστάσεις που θα μπορούσαν να συνάδουν, κατά κάποιο τρόπο, με το φαινόμενο. Πρόκειται για τις κενές θέσεις –υπολογίζονται πάνω από 50.000 χιλιάδες- που έχουν παρουσιαστεί στον τουριστικό τομέα και στον αντίστοιχο επισιτιστικό. Οι κενές θέσεις εργασίας –που υποδηλώνουν άρνηση των εργαζομένων να προσφέρουν την εργατική τους δύναμη αφορούν κυρίως ειδικότητες χαμηλής εξειδίκευσης. Οι εργαζόμενοι αμείβονται με τα κατώτατα επίπεδα αμοιβών. Τα ωράρια εργασίας είναι εξοντωτικά, κυρίως στην κορύφωση της τουριστικής κίνησης, προκειμένου να παρασχεθούν οι συνεχώς αυξανόμενες ζητούμενες υπηρεσίες. Η εργασία υποδηλώνεται, υποαμείβεται ή σε πολλές περιπτώσεις είναι μαύρη – ανασφάλιστη εργασία. Λόγω της εποχικότητας και της παροχής εργασίας σε άλλον τόπο από αυτόν της διαμονής απαιτείται σε πολλές περιπτώσεις η εκμίσθωση νέου χώρου διαμονής, μειώνοντας το διαθέσιμο εισόδημα του εργαζομένου. Πολλοί προτιμούν να εισπράττουν το επίδομα ανεργίας και να αμείβονται με «μαύρα», δουλεύοντας λίγες μέρες τον μήνα.
Η έλλειψη εργατικών χεριών, λόγω της συνειδητής μικρής προσφοράς εκ μέρους των εργαζομένων, σαφέστατα αποτελεί μοχλό πίεσης στις επιχειρήσεις, δεδομένου ότι αυξάνει τη διαπραγματευτική τους δύναμη. Η διαπραγμάτευση της αμοιβής εργασίας και του θεσμικού πλαισίου που διέπει την αγορά εργασίας είναι συγκρουσιακή εκ της φύσεως της, παρά τις προσπάθειες απόκρυψης αυτής της αλήθειας. Η αύξηση των αμοιβών των εργαζομένων , η δυνατότητα σύναψης συλλογικών συμβάσεων εργασίας και η εφαρμογή της εργατικής νομοθεσίας αποτελούν σημαντικές προϋποθέσεις για την προσέλκυση εργαζομένων, όχι μόνο στους συγκεκριμένους τομείς αλλά και σε όλους όσοι διέπονται από παρόμοιες συνθήκες εργασίας.
Παρότι η «Μεγάλη Παραίτηση» στην Ελλάδα έχει περιορισμένο αντίκτυπο στην εγχώρια αγορά εργασίας, καθώς οι συνθήκες που κυριαρχούν είναι σημαντικά διαφοροποιημένες κυρίως σε σχέση με τις ΗΠΑ, φαίνεται ότι στους συγκεκριμένους τομείς έχει κάποια θετικά αποτελέσματα για τους εργαζόμενους.
Το ζητούμενο είναι αν το κίνημα της «Μεγάλης Παραίτησης» θα αφυπνίσει τους εργαζομένους να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους με σθεναρό τρόπο και κυρίως να ξανακερδίσουν τη θέση του ισότιμου συνομιλητή στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με τους εργοδότες. Διότι, έχω την εντύπωση, ότι και αυτό το κίνημα, ως τέτοιο, θα οδηγηθεί σιγά- σιγά στις ελληνικές καλένδες , αν δεν μετατραπεί ποιοτικά σε συνολικό κίνημα διεκδικήσεων.A