Ο πληθωρισμός είναι μια δυναμική διαδικασία, γεγονός που σημαίνει ότι μπορεί να γίνει κατανοητή ιστορικά. Η εκθετική του μεγέθυνση προέρχεται από θετικές ανατροφοδοτήσεις μεταξύ των τιμών και των κόστη.
Ο πληθωρισμός ως φαινόμενο έχει ουσιαστικά μικροοικονομικά χαρακτηριστικά. Μπορεί να μεταβάλλει την κατανομή του εισοδήματος με συνέπεια την πρόκληση μειονεκτήματος στην αγορά των αγαθών που χρησιμοποιούν συνήθως οι μισθωτοί ενώ αντιστοίχως προκαλεί πλεονέκτημα στα αγαθά πολυτελείας. Δεν μπορούμε να συλλογιζόμαστε μόνο με όρους της γρήγορης επαναφοράς στην «ισορροπία» ούτε να θεωρούμε ότι ο πληθωρισμός είναι ένα καθαρό νομισματικό φαινόμενο, το οποίο προέρχεται από την ανεύθυνη πολιτική των κεντρικών τραπεζών και των κυβερνήσεων. Αγνοώντας τις βασικές μικροοικονομικές και τομεακές προσεγγίσεις του πληθωρισμού εμποδίζουμε να κατανοήσουμε το ρόλο των τιμών στο να διευκολύνονται ή να εμποδίζονται οι τομεακές προσαρμογές και συνεπώς οδηγούμαστε να υποτιμούμε τον κίνδυνο της κακής κατανομής των πόρων που προκαλεί ο πληθωρισμός και συνεπώς τις αναδιανεμητικές του επιδράσεις.
Η δυναμική του πληθωρισμού συχνά έχει τις ρίζες της σε κοινωνικές συγκρούσεις. Υψηλότερα κέρδη και αυξημένα κόστη λόγω αύξησης των τιμών των εισαγωγών συμπεριλαμβάνονται, μαζί με το μοναδιαίο κόστος εργασίας σε αυτές τις συγκρούσεις. Συγκρούσεις μεταξύ μισθών και κερδών καθώς και μεταξύ στοιχείων ενεργητικού και παθητικού στους ισολογισμούς των επιχειρήσεων μπορεί να οδηγήσουν σε αύξηση των τιμών. Η διεκδίκηση της κατανομής του παραγόμενου πλεονάσματος αποτελεί τον χώρο εκδήλωσης της σύγκρουσης μεταξύ κερδών και μισθών.
Αλλά και οι τρόποι που χρησιμοποιούνται να μειώσουν το ρυθμό πληθωρισμού είναι συγκρουσιακοί. Συγκεκριμένα ο τρόπος που επιλέχθηκε για να μειωθεί ο παγκόσμιος πληθωρισμός, την περίοδο 1980-2020, οδήγησε σε δραματική συρρίκνωση του ποσοστού των μισθών στο ΑΕΠ με παράλληλη αύξηση αντιστοίχως του ποσοστού των κερδών.
Ο λόγος αυτής της εξέλιξης είναι απλώς: ο πραγματικός μισθός (το πραγματικό ωρομίσθιο συγκεκριμένα) δεν ακολούθησε την αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας. Η σταθεροποίηση του πληθωρισμού, που αρχίζει στις ΗΠΑ, μετά την μεγάλη αύξησή του τη δεκαετία του 1970 και τις αρχές του 1980, υπό τον Paul Volcker, πραγματοποιήθηκε με την εφαρμογή πολύ στενής νομισματικής πολιτικής και μείωσης των μισθών. Η πολιτική αυτή είχε εφαρμοστεί από το ΔΝΤ πριν τριάντα χρόνια στις αναπτυσσόμενες χώρες. Το κόστος της πολιτικής αυτής ήταν η συνεχής μείωση του ποσοστού εργασίας στο ΑΕΠ στην αμερικανική οικονομία. Παράλληλα ήταν η αρχή μιας περιόδου (περίπου τριάντα χρόνων) χαμηλών επιτοκίων τα οποία αποτέλεσαν τη βάση στήριξης των υψηλών τιμών των στοιχείων ενεργητικού ( real estate και των μετοχών των εταιριών). Η Wall Street βοηθήθηκε τα μέγιστα από τα χαμηλά επιτόκια και τον χαμηλό πληθωρισμό. Συγχρόνως όμως αυξήθηκαν στο έπακρο οι ανισότητες στην κατανομή του εισοδήματος μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας θυμίζοντας έντονα την αντίστοιχη κατανομή του εισοδήματος των αρχών του περασμένου αιώνα. Μετά τις ΗΠΑ ακολούθησαν και οι υπόλοιπες χώρες του πλανήτη. Ήταν η εποχή της «Great Moderation».
Η σύγκρουση γίνεται με ένα τρόπο που εξ’ αρχής ευνοεί τους επιχειρηματίες, για τον απλό λόγο ότι η αύξηση των τιμών ελέγχεται από τους επιχειρηματίες, ενώ ο ονομαστικός μισθός είναι υποκείμενος σε διαπραγμάτευση μεταξύ επιχειρηματιών και εργαζομένων. Το γνωστό επιχείρημα της κυρίαρχης οικονομικής θεωρίας ότι λόγω του υπάρχοντος ανταγωνισμού το mark up είναι εξωγενώς καθορισμένο και εξ αντικειμένου, νομίζω ότι μόνο γέλωτες μπορεί να προκαλέσει. Η παγκόσμια οικονομία βρίθει ολιγοπωλιακών και μονοπωλιακών καταστάσεων. Τα καρτέλ κυριαρχούν. Το ίδιο συμβαίνει και στην ελληνική οικονομία και ίσως σε μεγαλύτερο βαθμό.
Παράλληλα, στην Ελλάδα πρωτίστως, το πρόσφατα εφαρμοζόμενο θεσμικό πλαίσιο για την αγορά εργασίας λειτουργεί αποφασιστικά στην αποδυνάμωση της διαπραγματευτικής δύναμης των εργαζομένων και των συνδικαλιστικών ενώσεων τους.
Σήμερα βρισκόμαστε σε μια περίοδο αύξησης των τιμών. Πρόκειται για μια κατάσταση ιδιαίτερη σε σχέση με ότι έχουμε ζήσει τα τελευταία 20-25 έτη όπου ο πληθωρισμός είχε αναδειχθεί στο μέγιστο κακό με βάση την ιδεολογία του κυρίαρχου νεοφιλελεύθερου υποδείγματος. Πρώτος στόχος ήταν ο χαμηλός πληθωρισμός, και όλα τα υπόλοιπα έπονταν ιεραρχικά : το ποσοστό ανεργίας, οι αμοιβές των εργαζομένων, οι ρυθμοί μεγέθυνσης, η αύξηση της ανισοκατανομής του εισοδήματος, η αύξηση της φτώχειας κτλ. Η κατάσταση αυτή ξενίζει προκαλεί αντιδράσεις. Προσοχή, οι αντιδράσεις προέρχονται πρωταρχικά από όλους όσοι εκμεταλλεύτηκαν την προηγούμενη περίοδο το χαμηλό επίπεδο πληθωρισμού αποκομίζοντας τεράστια οφέλη. Και να σκεφτεί κανείς ότι τουλάχιστον μέχρι τώρα όλες αυτές οι επιχειρήσεις δεν έχουν υποστεί καμία ζημιά, λόγω ότι όποιες αυξήσεις στο κόστος παραγωγής ( που δεν οφείλεται στην αύξηση του μισθολογικού κόστους) τις έχουν περάσει αναλογικά και ίσως και περισσότερο στις τιμές των καταναλωτών, συνεχίζοντας να απολαμβάνουν το ίδιο ποσοστό κέρδους μέσω της επιβολής mark up επί των τελικών τιμών.
Οι μόνοι ζημιωμένοι μέχρι τώρα είναι οι εργαζόμενοι η οποίοι βλέπουν την αγοραστική τους δύναμη να μειώνεται. Όπως είναι γνωστό πρόκειται για πληθωρισμό κόστους. Αύξηση υπερβολική των τιμών ενέργειας (φυσικού αερίου, πετρελαίου, ηλεκτρισμού), των κόστη μεταφοράς λόγω της διάσπασης της εφοδιαστικής αλυσίδας, διαφόρων πρώτων υλών και ημικατεργασμένων λόγω ότι ακόμα δεν έχει αποκατασταθεί η αλυσίδα προσφοράς προς την αυξημένη ζήτηση μετά την επιλογή των κυβερνήσεων να ανοίξουν πάλι οι οικονομίες οι οποίες είχαν κλείσει με δικιά τους διοικητική απόφαση.
Οι όποιες διεκδικήσεις των εργαζομένων για την διατήρηση του πραγματικού ωρομισθίου (κάτι που προφανώς δεν αρκεί να ανατρέψει τη συνεχή μείωση του μεριδίου της εργασίας στο ΑΕΠ) είναι εύλογες και απολύτως δικαιολογημένες.
