Έχω την εντύπωση ότι έχει αρχίσει ένας υποτυπώδης αναστοχασμός σε ορισμένες χώρες της Ευρώπης σχετικά με τις εξελίξεις και τις συνέπειες του πολέμου στην Ουκρανία. Ο φόβος , η αμηχανία και οι απρόβλεπτες εξελίξεις προκάλεσαν μια κατάσταση πανικού στις ευρωπαϊκές αρχηγεσίες[1]. Οι παρορμητικές και υπό την πίεση των ΗΠΑ απαντήσεις που δόθηκαν, και η ρητορική που ακολούθησε, οδήγησαν όπως ήταν αναμενόμενο σε κλιμάκωση της αντιπαράθεσης και σε τερματισμό του διαλόγου ως υπαρκτού μέσου συνεισφοράς στην αποκλιμάκωση και στον περιορισμό της διάχυτης αβεβαιότητας για τα μελλούμενα.
Ίσως είναι η πρώτη φορά που από καμία χώρα δεν λαμβάνεται κάποιου είδους πρωτοβουλία για διαμεσολάβηση μεταξύ των αντιπάλων δυνάμεων. Φαίνεται σαν κράτη να έχουν συνταχθεί στα δύο διαμορφούμενα στρατόπεδα και είτε δηλώνουν την πλήρη ταύτισή τους με τις ηγέτιδες δυνάμεις, είτε ακολουθούν σαν να μην ενδιαφέρονται για τα τεκταινόμενα αλλά στο βάθος του μυαλού τους κάτι επιθυμούν …και περιμένουν. Αν ανατρέξουμε σε παρόμοιες κρίσεις μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο πάντοτε υπήρχαν παράγοντες – κράτη, προσωπικότητες, πολιτικά κόμματα, κινήματα πολιτών, συνασπισμός κρατών κτλ- που αναλάμβαναν πρωτοβουλίες διαμεσολάβησης. Ανεξαρτήτως αποτελέσματος.
Όλοι μας γνωρίζουμε ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν μπορεί να τελειώσει χωρίς να επιτευχθεί μια ρωσο-αμερικανική-ευρωπαϊκή διευθέτηση. Η διευθέτηση δεν μπορεί να προέλθει από τις δύο αντίπαλες δυνάμεις. Γνωρίζουμε επίσης ότι η κάθε πλευρά έχει τους σχεδιασμούς της και τους στόχους της. Περισσότερο συγκεκριμένοι οι στόχοι της ρωσικής πλευράς[2] πιο γενικοί και σχετικά εξαρτώμενοι από την πορεία επίτευξης των ρωσικών στόχων οι δεύτεροι. Επίσης οι πιθανότητες να επιτευχθούν οι ρωσικοί στόχοι –για αντικειμενικούς λόγους- φαίνεται ότι είναι περισσότερες σε αυτή τη φάση. Βεβαίως οι αντίπαλες δυνάμεις δεν πρόκειται να καθίσουν με σταυρωμένα χέρια. Πιθανότατα να σχεδιάζουν το άνοιγμα νέων προκλήσεων ώστε να δυσκολεύσουν στο έπακρο το ρωσικό σχεδιασμό.
Εμπρός σε αυτή την κατάσταση, και δεδομένου ότι οι «παλαιές» ευρωπαϊκές χώρες[3] , σηκώνουν το βάρος των οικονομικών κυρώσεων και το σχεδιασμό της ενοποιητικής διαδικασίας της Ευρώπης, έχω την εντύπωση ότι αργά αλλά υπαρκτά έχουν αρχίσει να ψελλίζουν κάτι διαφορετικό από τις πρώτες οργισμένες δηλώσεις τους. Για τις λεγόμενες χώρες της «Νέας Ευρώπης» … η πραγματικότητα είναι …αμερικάνικη.
Την αρχή, όμως, έκανε ο Γιούργκεν Χάμπερμας, ο σημαντικότερος εν ζωή φιλόσοφος και κοινωνιολόγος της χώρας, ο οποίος με παρέμβαση στην εφημερίδα S.Z. υποστηρίζει ότι όσοι επικρίνουν με ηθικούς όρους τη γερμανική κυβέρνηση για απραξία δεν αντιλαμβάνονται πόσους κινδύνους εγκυμονεί η αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων στο φάσμα ανάμεσα στην ήττα της Ουκρανίας από τη μία πλευρά ή την κλιμάκωση και πυροδότηση τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου από την άλλη. Ο Χάμπερμας σημειώνει ότι η αρχική απόφαση της Γερμανίας για μη συμμετοχή στον πόλεμο ήταν ηθικά σωστή και επικρίνει την αναντιστοιχία ανάμεσα στις ιαχές πολέμου και στο γεγονός ότι αυτές εκφράζονται από την ασφάλεια του καθιστικού. Ο 92χρονος φιλόσοφος ζητάει «έναν συμβιβασμό τον οποίο θα μπορούσαν να αποδεχθούν και οι δύο πλευρές», σημειώνοντας ότι η κατοχή πυρηνικών όπλων «δεν αφήνει περιθώρια για επικίνδυνο πόκερ». «Η αδύναμη μνήμη στην οποία βασίζονται οι σημερινές διαμάχες είναι κάτι με το οποίο θα ασχοληθούν οι ιστορικοί του μέλλοντος», επισημαίνει ο Χάμπερμας, περιγράφοντας ως εξής τη βασική διαχωριστική γραμμή στη γερμανική κοινωνία: «Οι μεν αντιλαμβάνονται τους πολέμους μόνον ως νίκη ή ήττα, οι δε γνωρίζουν ότι οι πόλεμοι εναντίον πυρηνικών δυνάμεων δεν μπορούν να κερδηθούν». Η διολίσθηση της Γερμανίας σε μια «de facto» ενεργό συμμετοχή στον πόλεμο εναντίον της Ρωσίας έχει θορυβήσει σειρά Γερμανών διανοουμένων, που επιχειρούν με επιστολές και άρθρα να πείσουν τον ομοσπονδιακό καγκελάριο Ολαφ Σολτς να μην εγκαταλείψει την προσεκτική γραμμή της στήριξης του Κιέβου χωρίς ευθεία συμμετοχή[4].
Ειρήσθω εν παρόδω, όποτε η Γερμανία αντιπαρατέθηκε στρατιωτικά με τη Ρωσία υπέστη συντριπτικές ήττες Ακόμη και ο ονομαζόμενος Φρειδερίκος ο Μέγας σώθηκε λόγω του αιφνίδιου θανάτου της Αυτοκράτειρας Ελισσάβετ, κόρης του Μεγάλου Πέτρου, και της ανόδου στο θρόνο του φιλογερμανού Πέτρου Γ’. Ο καγκελάριος Σολτς βρίσκεται σε δεινή θέση πιεζόμενος από τα δύο συνεργαζόμενα κόμματα –Πράσινους και Φιλελεύθερους- να γίνει μέρος του προβλήματος. Μάλιστα η πρώτη του υποχώρησή εκφράστηκε με την αποδοχή να σταλεί βαρύς οπλισμός στην Ουκρανία. Παράλληλα πιέζεται και από την αντιπολίτευση των Χριστιανοδημοκρατών, καθώς ό αρχηγός τους Friedrich Merz, πραγματοποίησε επίσκεψη στην Ουκρανία και έγινε δεχτός από τον Volodymyr Zelensky με τιμές αρχηγού κράτους.
Ενδιαφέρουσα είναι, στη συνέχεια, η ομιλία του πρωθυπουργού της Ιταλίας, Μάριο Ντράγκι, στο Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο στην οποία μεταξύ των άλλων δήλωσε : “Aiutare Kiev vuol dire soprattutto lavorare per la pace. La nostra priorità è raggiungere quanto prima un cessate il fuoco. Una tregua darebbe nuovo slancio ai negoziati. L’Europa deve avere un ruolo centrale per il dialogo”[5]. (Να βοηθήσουμε το Κίεβο θέλει να πει πάνω από όλα να δουλέψουμε για την ειρήνη. Η προτεραιότητά μας είναι η πιο γρήγορη επίτευξη του τερματισμού των εχθροπραξιών. Μια περίοδος ανακωχής θα έδινε νέο περιθώριο στις διαπραγματεύσεις. Η Ευρώπη πρέπει να έχει κεντρικό ρόλο στον διάλογο).
Την ίδια ημέρα, υπήρξε το τηλεφώνημα μεταξύ του Προέδρου Μακρόν και του Προέδρου Πούτιν, μετά σχεδόν ένα μήνα από την τελευταία τους επικοινωνία, με στόχο να βρεθεί μια διέξοδος.
Δυστυχώς αυτά τα ελάχιστα δεν θα πρέπει να μας κάνουν αισιόδοξους. Όμως επειδή η ελπίδα πεθαίνει τελευταία – ακόμη και από το φόβο- αναμένουμε νέες φωνές που θα επιταχύνουν την έναρξη των διαπραγματεύσεων.
[1] Κ Μελάς, Οι Ευρωπαϊκές αρχηγεσίες και ο πόλεμος στην Ουκρανία, Περιοδικό Φρέαρ, Τεύχος 5, Μάιος 2022, https://mag.frear.gr/oi-eyropaikes-archigesies-kai-o-polemos-stin-oykrania/
[2] Κ Μελάς, Γιατί δεν θα τελειώσει σύντομα ο πόλεμος στην Ουκρανία. https://slpress.gr/diethni/giati-den-tha-teleiosei-syntoma-o-polemos-stin-oykrania/
[3] Κατά την προσφιλή άποψη του Υπουργού Άμυνας των κυβερνήσεων Μπους του νεότερου, Ντόναλντ Ράμσφελντ.
[4] Εφημερίδα Καθημερινή. Ηλεκτρονική έκδοση 03.05.2022 https://www.kathimerini.gr/world/561837220/to-oykraniko-dilimma-dichazei-ti-germania/
[5] Εφημερίδα La Repubblica, ηλεκτρονική έκδοση 04.05.2022 https://www.repubblica.it/politica/2022/05/04/news/draghi_parlamento_ue_strasburgo_trattati_ucraina_russia-347997724/