Η διαχείριση του ιδιωτικού χρέους αποτελεί, για την κυβέρνηση, τη μεγαλύτερη πρόκληση της νέας χρονιάς, καθώς από τη διαχείριση του εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό το κατά πόσον θα υπάρξουν χιλιάδες πτωχευμένες επιχειρήσεις, απολύσεις εργαζομένων και δραματική αύξηση της ανεργίας αλλά και μια νέα γενιά μη αποτελεσματικών δανείων που θα βαρύνουν για ακόμη μια φορά τους ισολογισμούς των τραπεζών.
Η πραγματικότητα είναι αδήριτη. Κάθε ημέρα, με την οικονομία σε συνθήκες lock down, ή μερικής δραστηριότητας, το πρόβλημα διογκώνεται καθώς συσσωρεύονται ολοένα και περισσότερες υποχρεώσεις, συνεπώς και τα συνολικά χρέη, οι οποίες αναστέλλονται προκειμένου να αποπληρωθούν «στο προσεχές μέλλον», όταν ελπίζεται ότι θα έχει ομαλοποιηθεί η κατάσταση. Η ελπίδα πεθαίνει τελευταία και αυτή τη φορά ονομάζεται πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης!!!
Σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας, της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων και του ΕΦΚΑ, το ιδιωτικό χρέος ανέρχεται σήμερα στα 234 δισεκατομμύρια ευρώ, εκ των οποίων τα 106 δισ. ευρώ αφορούν τις φορολογικές αρχές, τα 92 δισ. ευρώ τις τράπεζες και τα 36 δισ. ευρώ τα ασφαλιστικά ταμεία (Νοέμβριος 2020). Αν σε αυτά προστεθούν περίπου 3 δις ευρώ χρέη προς στους Οργανισμούς Κοινής Ωφέλειας και άλλα 4 δις ευρώ χρέη μεταξύ των ιδιωτών γίνεται αντιληπτό το μέγεθος του προβλήματος. Το ύψος των χρεών πρόκειται να αυξηθεί περαιτέρω το 2021.
Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία από το επιστρεπτέο κομμάτι των τεσσάρων φάσεων της επιστρεπτέας προκαταβολής αλλά και των φορολογικών υποχρεώσεων που έχουν ανασταλεί μέχρι τον Απρίλιο, έχουν συσσωρευτεί επιπλέον χρέος συνολικού ύψους περίπου 7-8 δισ. ευρώ. Παράλληλα υπολογίζεται ότι περίπου σε 4 δις ευρώ ανέρχονται, από την αρχή του χρόνου, οι φορολογικές οφειλές οι οποίες δεν αναβλήθηκαν αλλά έχουν καταστεί ληξιπρόθεσμες (στοιχεία ΑΑΔΕ).
Οι αναστολές δανειακών υποχρεώσεων από τις τράπεζες προσθέτουν επιπλέον 20,5 δισ. Ευρώ (σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος Νοέμβριος 2020. Σύμφωνα με την Ένωση Ελληνικών Τραπεζών ανέρχονται σε 30 δις ευρώ την ίδια περίοδο ) στο συνολικό λογαριασμό, ενώ μόνο εκτιμήσεις μπορούν να γίνουν για τα απλήρωτα τιμολόγια και τις επιταγές που έχουν «παγώσει» με κρατική παρέμβαση. Επίσης με τις πιο συντηρητικές εκτιμήσεις, τα νέα μη αποτελεσματικά δάνεια (κόκκινα δάνεια) θα κυμανθούν γύρω στα 12 δις ευρώ, μέχρι το τέλος του έτους. Μέχρι στιγμής το πρόβλημα συγκαλύπτεται με το πρόγραμμα γέφυρα το οποίο θα επιδοτεί τις δόσεις πράσινων και κόκκινων δανείων συνδεδεμένων με την πρώτη κατοικία και κάθε λογής αναστολών των δόσεων δανείων σε πληττόμενες επιχειρήσεις.
Η νέα αυτή επώδυνη φάση απειλεί να δημιουργήσει μέχρι και το τέλος της χρονιάς μια «νέα γενιά» ιδιωτικού χρέους που θα υπερβαίνει τα 20 δισ. και θα προστεθεί στα ήδη υπάρχοντα 240 δισ. Ευρώ.
Έτσι, με βάση τα παραπάνω, το ύψος του ιδιωτικού χρέους το 2021 πιθανότατα θα υπερβεί τα 260 δις ευρώ οξύνοντας τα μακροοικονομικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας, τόσο στο δημοσιονομικό σκέλος όσο και στη μεγέθυνση του ΑΕΠ. Παρότι το 2021 δεν υπάρχει όριο στο ύψος του πρωτογενούς δημοσιονομικού ελλείμματος εντούτοις επειδή ο τρόπος με τον οποίο έχει ρυθμιστεί το ελληνικό δημόσιο χρέος – εξαρτάται πρωταρχικά από τα ετησίως παραγόμενα πρωτογενή καθώς και από το ρυθμό μεγέθυνσης του ΑΕΠ- δεν αφήνει πολλά περιθώρια διατήρησης των ελλειμμάτων επί μακρόν.
Η κυβέρνηση είναι αναγκασμένη, εκ των πραγμάτων να επανεξετάσει στο σύνολό τους τα μέτρα προσωρινού χαρακτήρα που έλαβε μέσα στο 2020 για να διευκολύνει τους οφειλέτες στο αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα με στόχο να δοθεί μια μόνιμη λύση πριν εκδηλωθούν μαζικά φαινόμενα αδυναμίας πληρωμών. Είναι δύσκολο να βρεθούν μέτρα προς αυτή την κατεύθυνση εντός του πλαισίου που θέτουν οι δανειστές και το οποίο περιγράφεται απλά με μια φράση: διασφάλιση της κουλτούρας πληρωμών και όχι οριζόντιες λύσεις τις οποίες θα εκμεταλλευθούν ακόμη και όσοι μπορούν να εξυπηρετήσουν τα χρέη τους.
Παράλληλα η πίεση των επιχειρηματιών, ειδικά των ιδιοκτητών μικρομεσαίων επιχειρήσεων, για οριζόντια απομείωση του χρέους και εκτεταμένα διευκολυντικά προγράμματα πληρωμών είναι μεγάλη. Δεδομένου ότι αναμένονται νέες αναστολές για το πρώτο τρίμηνο του 2021, θεωρείται πρακτικά πολύ δύσκολο αυτά τα χρέη να πληρωθούν εντός του 2021 ταυτόχρονα με τις τρέχουσες φορολογικές υποχρεώσεις του συγκεκριμένου έτους.
Τόσο ο νέος πτωχευτικός νόμος για τους ιδιώτες, όσο και το σχέδιο για τα μη αποτελεσματικά δάνεια των ελληνικών τραπεζών ΗΡΑΚΛΗΣ 1 (ενώ ετοιμάζεται και ο ΗΡΑΚΛΗΣ 2) δεν φαίνεται να παρέχουν αποτελεσματικές λύσεις στο πρόβλημα του ιδιωτικού χρέους. Προφανώς χρειάζεται μια περισσότερο δραστική λύση που να επιτρέψει στην οικονομία να προχωρήσει δίχως ένα τεράστιο βάρος που μόνο δυσκολίες τις δημιουργεί. Το τι θα πράξει το οικονομικό επιτελείο θα το δούμε στο άμεσο μέλλον. Το πιο πιθανό είναι ότι θα ληφθούν συμβιβαστικά ημίμετρα μικρής αποτελεσματικότητας επιχειρώντας να συγκεράσει τις απόψεις των ευρωπαϊκών θεσμών και αυτές των Ελλήνων επιχειρηματιών και εργαζομένων.
ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ ΚΥΡΙΑΚΗ 17 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2021