Κάτι ανάμεσα στη φαντασία και στην πραγματικότητα. Ένας ιός γρίπης, που άρχισε από την Κίνα και εξελίχθηκε μέσα σε τρεις μόλις μήνες σε πανδημία, προκαλεί έντονους κλυδωνισμούς στις παγκοσμιοποιημένες κοινωνίες της τελευταίας τριακονταετίας.
Οι σύγχρονες κοινωνίες της διακινδύνευσης ταλαντώνονται μεταξύ απληστίας και φόβου. Πρόκειται για δύο βασικά αρνητικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ανθρώπινης συμπεριφοράς τα οποία διαδέχονται το ένα το άλλο με μεγάλη συχνότητα και υψηλή ένταση στην εποχή της διακινδύνευσης. Ο φόβος είναι ένα τόσο οικείο αίσθημα ώστε να μη χρειάζεται ορισμό. Ανάλογα με το ερέθισμα όμως μπορούμε να διακρίνουμε καταστάσεις αγωνίας, άγχους, τρόμου, πανικού, αγχωτικής διαταραχής, φοβιών και άλλων κατηγοριών σχετικών με τον φόβο. Όμως και η απληστία ψυχολογικά στο φόβο εδράζεται. Πρόκειται για άγχος επιβίωσης από το άχθος του θανάτου. Η απληστία αποτελεί μια φυσική διαδικασία αντίδρασης του επιθυμητού. Το γεγονός αυτό συνδέεται με τη «λίμπιντο», λέξη που συνάδει με το πάθος για ζωή με το σπόρο του θανάτου. Στο βάθος της ψυχής του άπληστου, ελλοχεύει έντονα, μα διακριτά, ο θάνατος. Είναι γνωστόν , ότι, η οικονομία μοιράζει – κατανέμει στον οίκο της τα απαραίτητα. Όταν κατά την κρίση ενός υποκειμένου – μέλους της, αυτά που του αναλογούν δεν του αρκούν, αρχίζει η προσπάθεια για την απόκτηση επιπλέον ποσοτήτων (διαδικασία συσσώρευσης). Αυτή η διαδικασία μπορεί να οδηγηθεί μέχρι την υπερβολή, που συνοψίζεται στο ότι «εγώ τα θέλω όλα». Πρέπει να τα στερήσει από τους άλλους . Τα διεκδικεί με τον κίνδυνο όχι μόνο να μην τα καρπωθεί αλλά και να πεθάνει ξαφνικά στον αγώνα αυτό. Ο φόβος του θανάτου είναι το κινούν αίτιο αυτής της διαδικασίας.
Σήμερα ζούμε σε μια περιρρέουσα ατμόσφαιρα φόβου που φαίνεται να έχει πάρει το πάνω χέρι από την απληστία. Η πραγματικότητα των κοινωνιών της διακινδύνευσης, τις οποίες τόσο πολύ εμπιστεύτηκαν και συνέβαλαν αποφασιστικά στη δημιουργία τους , οι σύγχρονες καθεστωτικές αρχηγεσίες του συνόλου των χωρών του πλανήτη, όλο και περισσότερο προσομοιάζουν με ταινίες επιστημονικής φαντασίας. Φαντάζει απίστευτο αλλά είναι αληθινό. Θυμάμαι δύο ταινίες αυτού του είδους : οι 12 πίθηκοι (Twelves Monkeys) και Το ξέσπασμα (Outbreak). Και στις δύο η ξαφνική εμφάνιση ενός ιού θέτει σε κίνδυνο ολικής καταστροφής τον σύγχρονο πολιτισμό. Δεν είναι μόνο οι ταινίες επιστημονικής φαντασίας που με ένα περίεργο τρόπο προλέγουν το μέλλον , είναι και πολλοί διανοούμενοι οι οποίοι δρώντες σε ένα καθεστώς ουσιαστικής αποπληροφόρησης των κοινωνιών αλλά και πολλαπλών θορύβων που τις κατακλύζουν, έχουν διατυπώσει απόψεις για το μέλλον της ανθρωπότητας οι οποίες, in senso lato, φαίνονται να κινούνται προς τη σωστή περιγραφή των πρόσφατων εξελίξεων. Στη Γαλλία, ο Alain Minc έχει γράψει ότι επίκειται νέος Μεσαίωνας. Στη Βρετανία, ο Norman Stone έχει αναρωτηθεί αν θα επιστρέψουμε στο μεσαιωνικό κόσμο των ζητιάνων, των επιδημιών, των εκτεταμένων πυρκαγιών και των προκαταλήψεων.
Η παγκόσμια ανοικτή κοινωνία είναι υπέρμετρα φοβική και άπληστη σε σχέση με την προγενέστερη διεθνή κοινωνία βασισμένη στα υπάρχοντα και λειτουργούντα εθνικά κράτη. Ας ονοματίσουμε μερικούς από τους παράγοντες που ευθύνονται γι’ αυτό.
Ύστερα από μισό αιώνα ξεκάθαρων διαχωριστικών γραμμών, σαφών συμφερόντων και συγκεκριμένων πολιτικών στόχων και στρατηγικών, δημιουργήθηκε ένας κόσμος χωρίς ορατή δομή και χωρίς διακριτή και συνεκτική λογική. Η πολιτική των καθεστωτικών πολιτικών αρχηγεσιών που μέχρι πρόσφατα κυριαρχούσαν στον πλανήτη, φόβιζε με τις τρομακτικές δυνατότητές της. Αυτό που την αντικατέστησε τρομάζει με την έλλειψη συνέπειας και κατεύθυνσης – κι επομένως με τις απεριόριστες δυνατές εκδοχές που προμηνύει.
Από οικονομικής πλευράς, είναι η παγκόσμια απορρύθμιση που οδηγεί τις εξελίξεις. Δηλαδή η προτεραιότητα που δόθηκε, ανεπιφύλακτα και χωρίς καμία αμφισβήτηση και δίχως ενδοιασμό, στον παραλογισμό και την ηθική τύφλωση του αγοραίου ανταγωνισμού. Η απεριόριστη ελευθερία που παραχωρήθηκε στο κεφάλαιο και την οικονομική διαχείριση σε βάρος όλων των άλλων ελευθεριών, το κομμάτιασμα των δημιουργημένων από την κοινωνία προστατευτικών δικτύων καθώς και η απάρνηση όλων των λογικών επιχειρημάτων πέραν των οικονομικών. Η ανισότητα – διηπειρωτική, διακρατική, και σε μεγαλύτερο βαθμό ενδοκοινωνική- αγγίζει αναλογίες που ο χθεσινός κόσμος φαινόταν πως είχε αφήσει πίσω του μια για πάντα.
Ο σύγχρονος κόσμος είναι διαβόητος για την αστάθειά του και σταθερός μόνον προς την εχθρότητά του για οτιδήποτε σταθερό. Τίποτε σταθερό, όλα ρευστά ή ρευστοποιήσιμα στην πρώτη ζήτηση.
Στη διαδικασία όμως αυτή η εμφάνιση κρίσεων αποτελεί το μοναδικό σταθερό σημείο αναφοράς. Όμως σε κάθε κρίση , το ζητούμενο είναι ο επαναπροσδιορισμός των ορίων των συμβαλλόμενων. Η ιστορία διδάσκει ότι στις κρίσεις, οι πιο αδύναμες κοινωνικά ομάδες παραδίδονται βορά στο σύστημα, καταλαμβάνοντας όλο και μικρότερο μέρος στην κατανεμητική διαδικασία του συστήματος. Πρόκειται για μια διαδικασία που εύκολα μπορούμε να την ονομάσουμε «εξαναγκαστική παράδοση» . Οι αλλεπάλληλες κρίσεις του συστήματος στις μέρες μας έχουν επενεργήσει προς όφελος της πλεονεκτικότερης ομάδας. Πλεονεξία, πλεονεκτικότητα και πλεονασμός, είναι η «αγία τριάδα» της σύγχρονης πλέον κοινωνίας. Δύσκολα αναμένεται να συμβεί κάτι το διαφορετικό και με την παρούσα κρίση.
ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΦΡΕΑΡ