Παρά το ότι έχουν περάσει εννέα μήνες από την πρώτη εμφάνιση της πανδημίας COVID-19 η εξάπλωσή του συνεχίζεται ακατάπαυστα, κυρίως στον δυτικό κόσμο, προκαλώντας ισχυρή υγειονομική κρίση ενώ παράλληλα οι επιπτώσεις στην οικονομία (και όχι μόνο) είναι σημαντικές και σε πολλές περιπτώσεις δυσβάσταχτες για τους λαούς. Η εντύπωση(;) που είχε δημιουργηθεί κατά τη διάρκεια του πρώτου κύματος της πανδημίας και μετά τα μέτρα που είχαν ληφθεί – lockdown- πως το πρόβλημα θα εκλείψει σχετικά γρήγορα και ο αριθμός των κρουσμάτων θα κρατηθεί σε χαμηλά επίπεδα αποδείχθηκε ότι ήταν μια φρούδα ελπίδα. Το δεύτερο κύμα είναι εδώ δυνατότερο από το πρώτο επιφέροντας εκ νέου σημαντικές απώλειες σε ανθρώπινες ζωές αλλά και στην οικονομική δραστηριότητα. Η ανάκαμψη τύπου V που αποτελούσε τη βασική εκδοχή των διεθνών πολυμερών οργανισμών αλλά και των αντίστοιχων θεσμικών ελληνικών οργανισμών έχει εγκαταλειφθεί πάραυτα οδηγούμενο στις ελληνικές καλένδες. Ήδη ο Ευρωπαίος Επίτροπος Οικονομικών Πάολο Τζεντιλόνι, χαρακτήρισε ως ψευδαίσθηση την ανάκαμψη τύπου V.
Αποτελεί θέμα προς ανάλυση η ακατανόητη –τις περισσότερε φορές- απέραντη αισιοδοξία που διακατέχει την πλειοψηφία των οικονομολόγων. Προφανώς η ταύτισή τους με τις ακολουθούμενες πολιτικές , σε πολλές εκ των οποίων έχουν συμβάλλει μαζί με τους πολιτικούς φιλοσόφους, τους δημιουργεί μεγάλο πρόβλημα στο να αναστοχαστούν για τις ιδέες που στηρίζουν αυτές τις πολιτικές. Είναι απορίας άξιο το πως, στην κυριολεξία, μια θλιμμένη και «κλειστή» επιστήμη παρουσιάζεται από τους υπηρετούντες αυτήν πάντοτε τόσο αισιόδοξη για το μέλλον της ανθρωπότητας. Τέλος πάντων.
Από τη στιγμή που εξακολουθεί να υφίσταται και να επιδρά η πανδημία – εξωτερικό σοκ για τους οικονομολόγους- το καλό σενάριο είναι ο περιορισμός της ή η εξάλειψή της. Το μοναδικό όπλο είναι η φαρμακευτική αντιμετώπιση (εμβόλιο) της πανδημίας κάτι που ανήκει ολοκληρωτικά στην ευθύνη της ιατρικής επιστημονικής κοινότητας. Ήδη έχουν αναπτερωθεί οι ελπίδες μετά την ανακοίνωση της Pfizer για την αποτελεσματικότητα του εμβολίου σε προχωρημένο στάδιο δοκιμών, αλλά και άλλων εταιριών. Δεν γνωρίζουμε ακόμη πότε θα είναι έτοιμο για χρήση σε μεγάλους αριθμούς ανθρώπων.
Ακόμη και σε αυτή την περίπτωση, πάντως, η αβεβαιότητα θα εξακολουθήσει να είναι παρούσα και να τροφοδοτείται από σειρά παράγοντες όπως : ποια θα είναι η αποτελεσματικότητα , πότε θα γίνει ευρέως διαθέσιμο, ο αριθμός των ανθρώπων που θα πειστούν να εμβολιασθούν, πόσο αποτελεσματικό θα είναι στις μεγαλύτερες ηλικίες, αν όσοι το κάνουν θα μπορούν να μεταδίδουν ιικό φορτίο σε άλλους, τυχόν μεταλλάξεις του ιού, πόσο θα κρατήσει ο «φόβος» καταναλωτών και επενδυτών κ.λπ. Συνεπώς, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις αυτό που οι οικονομολόγοι ονομάζουν επιστροφή στην κανονικότητα, έχω την γνώμη, ότι δεν θα είναι κάτι το οποίο θα συμβεί σύντομα. Θα χρειασθεί τον αναγκαίο χρόνο του.
Γι’ αυτό, ακόμη και στην περίπτωση αποτελεσματικού εμβολίου η επιστροφή στην λεγόμενη κανονικότητα θα είναι σταδιακή. Πρέπει να αναγνωρίσουμε αυτή την πραγματικότητα και να αφήσουμε κατά μέρος τους μόνιμα αισιόδοξους οικονομολόγους αλλά και τους ακατάσχετα ρητορεύοντας πολιτικούς . Η αναγνώριση της πραγματικότητας αποτελεί πάντοτε την βασική προϋπόθεση για τη δυνατότητα λύσης των παρουσιαζόμενων προβλημάτων, διότι οδηγεί στις σωστές προσεγγίσεις για την αντιμετώπισή τους.
Η αδήριτη πραγματικότητα οδηγεί το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης σε σημαντικές αναθεωρήσεις του προσχεδίου του προϋπολογισμού που είχε καταθέσει στη Βουλή περίπου ένα μήνα πριν. Το δεύτερο κύμα της πανδημίας COVID-19 ,οι επιπτώσεις της οποίας δεν είχαν προβλεφθεί (πάλι η αισιοδοξία των οικονομολόγων), οδηγεί σε αναθεώρηση επί τα χείρω το σύνολο των μακροοικονομικών μεταβλητών της ελληνικής οικονομίας. Σύμφωνα με τις πληροφορίες στην αναμενόμενη κατάθεση του τελικού σχεδίου του προϋπολογισμού για το 2021 στη Βουλή, στις 21 Νοεμβρίου, το οικονομικό επιτελείο θα προβλέπει ύφεση φέτος, λίγο πάνω από 10%. Πλέον τα διάφορα σενάρια που είχαν στην κυριολεξία αποκρύψει την πραγματικότητα της ελληνικής οικονομίας (όλα εκπορευόμενα από εγχώριους θεσμικούς οργανισμούς και σε πλήρη αντίθεση με τους αντίστοιχους διεθνείς ) έχουν ξεχαστεί. Κανείς δεν αναφέρεται πλέον σε αυτά. Ειρήσθω εν παρόδω, μήπως αυτό αποτελεί ένα σημείο της συνεχούς αισιοδοξίας των οικονομολόγων; Η λήθη αναφορικά με τις προηγούμενες προβλέψεις. Καμμία αναγνώριση λαθών. Η
Η μείωση αυτή θα μειώσει το μέγεθος του ΑΕΠ , κατά 18,5-19,0 δις ευρώ. Δηλαδή θα κατρακυλήσει στα 165 δισ., ενδεχομένως και χαμηλότερο ειδικά αν το lockdown παραταθεί και μέσα στον Δεκέμβριο.
Το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της χώρας θα επιστρέψει ουσιαστικά στα ίδια επίπεδα που ήταν το 2002, δηλαδή τη χρονιά που η χώρα υιοθέτησε το ευρώ. Η αθροιστική ύφεση από τα υψηλά του 2008 –τότε το ΑΕΠ της χώρας ήταν στα 242 δισ.– θα ξεπεράσει πλέον το 35,0%-36% του ΑΕΠ ποσοστό πρωτόγνωρο για τη χώρα. Η συνειδητοποίηση του τι σημαίνει αυτή η τρομακτική μείωση του ΑΕΠ εντός μιας δεκαετίας προκαλεί μόνο δέος, αλλά και συγχρόνως επιβάλλει την συστηματική και σφαιρική αντιμετώπιση της δύσκολης πραγματικότητας με τα απαραίτητα μέσα που μπορεί να χρησιμοποιήσει η χώρα. Τελικά μήπως η υπερβολική αισιοδοξία στερεί τη δυνατότητα σοβαρού αναστοχασμού;
ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ ΚΥΡΙΑΚΗ 15 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2020