Οι παρατηρούμενες αλλαγές στη νοοτροπία και στον τρόπο ζωής της σύγχρονης κοινωνίας των τελευταίων τουλάχιστον 100 ετών , συναρτώνται ουσιωδώς με την νέα αντίληψη για το άτομο.
Αν αποδεχτούμε την βασική αυτή πρόταση δίχως διεξοδικές περαιτέρω αναλύσεις οδηγούμαστε στο απλό όσο και αυτονόητο συμπέρασμα ότι η έννοια του ατομισμού στην οποία αναφέρονταν οι θεωρητικοί του φιλελευθερισμού του 19ου αιώνα ως βασικό σημείο αναφοράς των αναλύσεών τους δεν συνάδει καθόλου με την έννοια του ατομισμού που συνδέεται με την κοινωνική πραγματικότητα της σημερινής εποχής.
Το σύνολο σχεδόν των εννοιών οι οποίες προέρχονται από το οπλοστάσιο του φιλελευθερισμού του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ου αντιστοιχούν σε κοινωνικές , πολιτιστικές και οικονομικές διεργασίες εκείνης της εποχής οι οποίες διαποτίζοντας την έννοια του ατομισμού καθόριζαν επαρκώς το περιεχόμενό της.
Η δραστική υποχώρηση του Λόγου ως συνεκτικού Όλου, έναντι του «ηδονισμού» των αισθήσεων , κυρίως καθοδηγείται από την μαζική κατανάλωση, ενώ φαντάζει στο μυαλό του καθενός συμμετέχοντα ως «αυθεντική και απολύτως προσωπική επιλογή» η οποία οδηγεί στην «αυθεντική» αυτοπραγμάτωση του «αυθεντικού» εγώ.
Η αυθεντικότητα είναι το συνεχές ζητούμενο στη σύγχρονη εποχή. Αποτελεί συνώνυμο της υπαρξιακής γνησιότητας και καθαρότητας . Είναι ο αντίποδας της αλλοτρίωσης και της ετερονομίας. Όμως η σημερινή αυθεντικότητα δεν είναι προϊόν παιδείας και άσκησης , όπως την περίοδο της αστικής κυριαρχίας αλλά είναι προϊόν αστάθμητων , μεταβαλλόμενων , αλλεπάλληλων και συνεχών αυτοσχεδιασμών.
Το περιεχόμενο της έννοιας της προσωπικότητας στην αστική εποχή είχε έναν σχεδόν αντικειμενικό κοινωνικό και ηθικό προσδιορισμό σε συνάρτηση με τη σύνδεση του ατόμου με την κοινωνία μέσω της κοινωνικής τάξης, της οικογένειας , του επαγγέλματος , του επιπέδου μόρφωσης. Σήμερα η προσωπικότητα δεν μετριέται με τέτοιου είδους αντικειμενικά κριτήρια. Υπερισχύει η ψυχολογική θεώρηση δεδομένου ότι το ενδιαφέρον γέρνει στα υποκειμενικά κίνητρα και οι προθέσεις του ατόμου.
Ίδιον της προσωπικής ύπαρξης είναι η προσωπική εμπειρία. Όπου δεν υπάρχει αυτή η δυνατότητα το αποτέλεσμα είναι η μάζα. Όμως προσοχή η μάζα στην σημερινή εποχή δεν είναι μια αυθόρμητη σύναξη ατομικοτήτων που χάνουν τον λογαριασμό του Εγώ τους σε μια στιγμιαία περιδίνηση ή ενός συλλογικού πανικού. Είναι το κατακερματισμένο ενεργούμενο , που «αυτοπραγματώνεται» επιχειρώντας να συναιρέσει τις πολυδιασπάσεις του στο ενιαίο σχήμα του βιοτικού επιπέδου και της «ποιότητας ζωής» στην κατανάλωση. Η μάζα και το άτομο συμπυκνώνονται , ταυτίζονται σε μια αργόσυρτη ιστορική επανάληψη του ταυτού. Οι αλλεπάλληλες «απόψεις» ακολουθούμενες από αμέτρητα posts δεν είναι τίποτε περισσότερο από αένεα άλματα από φευγαλέα εικόνα σε έτερη φευγαλέα εικόνα . Πρόκειται για ένα αέναο ζάπινγκ στην «τηλεόραση της ζωής» το οποίο δείχνει με απόλυτη ακρίβεια ότι οι μεταμοντέρνοι τρόποι ύπαρξης είναι κατατεμαχισμένοι, έκκεντροι, πολιτικά και ηθικά ανάπηροι, ριζωμένοι στη αυτοτέλεια του στιγμιαίου, χωρίς παρελθόν , χωρίς μέλλον. Σε ένα αέναο παρών.
Να το πούμε διαφορετικά : η έννοια της «ποιότητας ζωής» αντικαθιστά τη νεωτερική έννοια της επιβίωσης. Μια τέτοια αντίληψη είναι ενδημικά μη ένσκοπη, αποσυναρτημένη από οποιαδήποτε εντελή πραξιακή διαδικασία. Η «ποιότητα ζωής» δεν κατευθύνεται εσωτερικά προς κάποια κορύφωση , έναν τελικό σκοπό, ενώ εμπεριέχει ως ουσιώδη διάσταση τη συγκυριακότητα , την αποσπασματικότητα της ύπαρξης. Η ζωή είναι μια σειρά επεισοδίων , βιωμένων από ένα Εγώ αυτοσκηνοθετούμενο, σε μια πολλαπλότητα ρόλων η υπόδυση των οποίων , επάλληλα ή ταυτοχρόνως , κατά τρόπο ανυπερθέτως παρανοϊκό , συνιστά την αυτοπραγμάτωση. Αυτοπραγμάτωση που παρότι εμπεριέχει το «αυτό» δεν είναι καν τέτοιο, αφού δεν αναφέρεται σε ένα οργανωμένο Εγώ αλλά σε δυνατότητες υπόδυσης χωρίς ηθοποιό.
Δεν βλέπουν, οι ακραιφνείς φιλελεύθεροι της εποχής μας, (αλλά και οι ριζοσπάστες αριστεροί) ότι υπάρχει ένα πλήθος ανθρώπων που απεχθάνονται «τις μεγάλες αφηγήσεις» ίδιον της νεωτερικότητας , και το μόνο που αντιλαμβάνονται είναι η «συμμετοχή» τους στα εφήμερα κατακερματισμένα «συμβάντα» της κοινωνικής ζωής μέσα από την τοποθέτηση posts σε κάποια άποψη τοποθετημένη στα διάφορα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή των περιοδικών life style; Απόψεις οι οποίες έχουν ως σημείο αναφοράς τον ίδιο τους τον εαυτό δημιουργώντας έτσι ένα απόλυτο αυτοαναφορικό πλαίσιο κριτηρίων αλήθειας.
Είναι δυνατόν οι φιλελεύθερες ιδέες του 19ου αιώνα ( αρνητικές ελευθερίες) να αποτελέσουν το μοναδικό γνήσιο εκφραστή αυτής της κοινωνικής πραγματικότητας; Οι διακινούντες τις φιλελεύθερες ιδέες ,ενός φιλελευθερισμού γέννημα και δημιουργού της νεωτερικότητας, προσποιούνται ότι δεν έχουν αντιληφθεί, ότι οι ιδέες τους περί ολοκλήρωσης του σχεδίου της νεωτερικότητας ,έχουν ηττηθεί και αποτελούν κατάλοιπα παρόμοια της nobilta nera που διακωμωδούσε ο Fellini στις πρώτες ταινίες του. Όμως συνεχίζουν να απατούν και αυταπατώνται.
ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΝΕΑ ΣΕΛΙΔΑ ΚΥΡΙΑΚΗ 15.12.2019