Οι ευρωεκλογές του Μαΐου 2019 χαρακτηρίστηκαν από τις μεγάλες απώλειες των Σοσιαλδημοκρατών, των Συντηρητικών και των Αριστερών κομμάτων. Κυρίως, όμως, δείχνουν τη μεγάλη απαξίωση της Αριστεράς στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι και στις προβληματικές που αναπτύσσονται σε αυτόν. Η απαξίωση αυτή δεν οφείλεται μόνο στις αποτυχημένες προεκλογικές εκστρατείες αρκετών κρατών μελών της ΕΕ, στα προβληματικά μηνύματα, τις λανθασμένες στοχεύσεις, τους εσωτερικούς πολέμους, την κατάτμηση
των αριστερών κομμάτων, τάσεων, κινημάτων, φορέων.
των αριστερών κομμάτων, τάσεων, κινημάτων, φορέων.
Η απώλεια εκατοντάδων χιλιάδων ψηφοφόρων έχει βαθύτερες αιτίες και αποτελεί την έκφραση μιας μακροχρόνιας αποτυχίας.
Φαίνεται ότι μέχρι σήμερα, δεν έχουν γίνει κατανοητά τα αίτια και τις μακροπρόθεσμες συνέπειες της αποτυχίας του κρατικού σοσιαλισμού της Ανατολικής Ευρώπης για την Αριστερά όλης της Ευρώπης.
Δεν είναι μόνο οι κομμουνιστές και οι σοσιαλιστές της Ανατολικής Ευρώπης που απέτυχαν να
δημιουργήσουν μια εναλλακτική κοινωνία απέναντι στην καπιταλιστική, αφού ούτε η ιστορική Αριστερά της Δυτικής Ευρώπης μπόρεσε να αντλήσει ουσιαστικά συμπεράσματα ή να εμποδίσει την ντε φάκτο κατάρρευσή της στις μεγαλύτερες οικονομίες της Δυτικής Ευρώπης, με πειστικές εναλλακτικές προτάσεις. Με αποτέλεσμα, η Αριστερά συνολικά, σπάνια να είναι σε θέση να αρθρώσει προοδευτικά μηνύματα ή, για να το πούμε καλύτερα, ευρωπαϊκά οράματα με αριστερή προοπτική. Μέχρι στιγμής μοιάζει, τόσο πολιτικά όσο και πολιτισμικά , με απολίθωμα του περασμένου αιώνα.
δημιουργήσουν μια εναλλακτική κοινωνία απέναντι στην καπιταλιστική, αφού ούτε η ιστορική Αριστερά της Δυτικής Ευρώπης μπόρεσε να αντλήσει ουσιαστικά συμπεράσματα ή να εμποδίσει την ντε φάκτο κατάρρευσή της στις μεγαλύτερες οικονομίες της Δυτικής Ευρώπης, με πειστικές εναλλακτικές προτάσεις. Με αποτέλεσμα, η Αριστερά συνολικά, σπάνια να είναι σε θέση να αρθρώσει προοδευτικά μηνύματα ή, για να το πούμε καλύτερα, ευρωπαϊκά οράματα με αριστερή προοπτική. Μέχρι στιγμής μοιάζει, τόσο πολιτικά όσο και πολιτισμικά , με απολίθωμα του περασμένου αιώνα.
Γενικά, η Αριστερά δεν κατάφερε να προτείνει ένα συνεκτικό σχέδιο για το όραμά της για μια άλλη
Ευρώπη, ή για να ξεκαθαρίσει τη σχέση της με την ΕΕ. Ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος της ΕΕ εν όψει των παγκόσμιων προβλημάτων, όπως η κλιματική καταστροφή, η υπερθέρμανση του πλανήτη, οι παγκόσμιες μεταναστευτικές ροές και η βιώσιμη παγκόσμια ανάπτυξη; Πώς συνεχίζει η Αριστερά να αντιμετωπίζει την παγκοσμιοποίηση; Προς ποια κατεύθυνση θα πρέπει να αναπτυχθούν οι σχέσεις μεταξύ ΕΕ και κρατών μελών, μεταξύ περιφερειών και δήμων, μεταξύ της Ευρώπης και του ενιαίου κόσμου στον οποίο ζούμε; Πρόκειται για κεφαλαιώδη ζητήματα που όλα συγκλίνουν στην αναγκαιότητα ανεύρεσης ενός εναλλακτικού οικονομικού υποδείγματος από αυτό που σήμερα εφαρμόζεται. Ενός οικονομικού υποδείγματος που πρωταρχικά να εφάπτεται με τη νέα πραγματικότητα να την λαμβάνει υπόψη του διατηρώντας τη βασική θέαση της αριστερής προοπτικής. Το σωστό διάβασμα της πραγματικότητας σημαίνει αναζήτηση του ειδοποιού στοιχείου της συγκεκριμένης ιστορικής εποχής και της ιδιόμορφης αιτιότητας που το διέπει.
Το διάβασμα της πραγματικότητας αποτελεί ως εκ τούτου, την αφετηρία εκδήλωσης όποιων ενεργειών που αποβλέπουν στην αλλαγή ή την προσαρμογή της. Το βασικό λάθος που συνήθως γίνεται συνίσταται στη συνεχή σύγχυση σχετικά με το είναι και το δέον, μεταξύ περιγραφικών και κανονιστικών προτάσεων. Υπάρχουν μακροσκελείς αναλύσεις με βάση του πώς θα έπρεπε να είναι η πραγματικότητα,
αδιαφορώντας πλήρως για το πώς πράγματι είναι η πραγματικότητα. Οι αναλύσεις τέτοιου είδους, στερούνται της ικανότητας απεικόνισης της πραγματικότητας ως τέτοιας με αποτέλεσμα η πραγματικότητα να παρουσιάζεται ως άλλη, γεγονός που με τη σειρά του οδηγεί σε λανθασμένες πράξεις σε σχέση με το επιδιωκόμενο. «Πολλοί χτίσανε με το νου τους δημοκρατίες κι ηγεμονίες που ποτέ κανένας δεν τις είδε ούτε έμαθε πως υπάρχουνε στ’ αλήθεια. Γιατί τόσο μακριά βρίσκεται το πώς ζούμε απ’ το πώς θάπρεπε να ζούμε, ώστε όποιος δεν κοιτάει το τι γίνεται για να κυνηγήσει το τι θάπρεπε να γίνεται, αυτός πιότερο την καταστροφή παρά την προφύλαξή του βλέπει. Γιατί κάποιος που θέλει σ’ όλα τα ζητήματα να φανερώσει καλοσύνη, φυσικό είναι να καταστρέφεται μέσα σε τόσους που δεν είναι καλοί»[1]
Ευρώπη, ή για να ξεκαθαρίσει τη σχέση της με την ΕΕ. Ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος της ΕΕ εν όψει των παγκόσμιων προβλημάτων, όπως η κλιματική καταστροφή, η υπερθέρμανση του πλανήτη, οι παγκόσμιες μεταναστευτικές ροές και η βιώσιμη παγκόσμια ανάπτυξη; Πώς συνεχίζει η Αριστερά να αντιμετωπίζει την παγκοσμιοποίηση; Προς ποια κατεύθυνση θα πρέπει να αναπτυχθούν οι σχέσεις μεταξύ ΕΕ και κρατών μελών, μεταξύ περιφερειών και δήμων, μεταξύ της Ευρώπης και του ενιαίου κόσμου στον οποίο ζούμε; Πρόκειται για κεφαλαιώδη ζητήματα που όλα συγκλίνουν στην αναγκαιότητα ανεύρεσης ενός εναλλακτικού οικονομικού υποδείγματος από αυτό που σήμερα εφαρμόζεται. Ενός οικονομικού υποδείγματος που πρωταρχικά να εφάπτεται με τη νέα πραγματικότητα να την λαμβάνει υπόψη του διατηρώντας τη βασική θέαση της αριστερής προοπτικής. Το σωστό διάβασμα της πραγματικότητας σημαίνει αναζήτηση του ειδοποιού στοιχείου της συγκεκριμένης ιστορικής εποχής και της ιδιόμορφης αιτιότητας που το διέπει.
Το διάβασμα της πραγματικότητας αποτελεί ως εκ τούτου, την αφετηρία εκδήλωσης όποιων ενεργειών που αποβλέπουν στην αλλαγή ή την προσαρμογή της. Το βασικό λάθος που συνήθως γίνεται συνίσταται στη συνεχή σύγχυση σχετικά με το είναι και το δέον, μεταξύ περιγραφικών και κανονιστικών προτάσεων. Υπάρχουν μακροσκελείς αναλύσεις με βάση του πώς θα έπρεπε να είναι η πραγματικότητα,
αδιαφορώντας πλήρως για το πώς πράγματι είναι η πραγματικότητα. Οι αναλύσεις τέτοιου είδους, στερούνται της ικανότητας απεικόνισης της πραγματικότητας ως τέτοιας με αποτέλεσμα η πραγματικότητα να παρουσιάζεται ως άλλη, γεγονός που με τη σειρά του οδηγεί σε λανθασμένες πράξεις σε σχέση με το επιδιωκόμενο. «Πολλοί χτίσανε με το νου τους δημοκρατίες κι ηγεμονίες που ποτέ κανένας δεν τις είδε ούτε έμαθε πως υπάρχουνε στ’ αλήθεια. Γιατί τόσο μακριά βρίσκεται το πώς ζούμε απ’ το πώς θάπρεπε να ζούμε, ώστε όποιος δεν κοιτάει το τι γίνεται για να κυνηγήσει το τι θάπρεπε να γίνεται, αυτός πιότερο την καταστροφή παρά την προφύλαξή του βλέπει. Γιατί κάποιος που θέλει σ’ όλα τα ζητήματα να φανερώσει καλοσύνη, φυσικό είναι να καταστρέφεται μέσα σε τόσους που δεν είναι καλοί»[1]
Το γεγονός ότι στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υπάρχει μόνο ένας βουλευτής -από τη Δημοκρατία της Τσεχίας- για όλη την Αριστερά της Ανατολικής Ευρώπης, μαρτυρεί την κατάρρευση της ευρωπαϊκής Αριστεράς, η οποία καθρεφτίζεται και στα αποτελέσματα των τελευταίων ευρωεκλογών.
«Αλλά και τα κινήματα στην Ελλάδα και την Ισπανία, που γεννήθηκαν πριν από μερικά χρόνια, με την
έκρηξη της παγκόσμιας χρηματοοικονομικής κρίσης, έχασαν τη μαζική στήριξη που απολάμβαναν, όταν έγιναν κόμματα και συμμετείχαν ενεργά σε κοινοβουλευτικές δομές ή κυβερνήσεις. Η προσπάθεια ενός αριστερού κόμματος στη Γαλλία, να δημιουργήσει ένα πιο αριστερό λαϊκό κίνημα από τα μέσα, προκειμένου να αποσπάσει ψήφους, δεν ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες. Τα παραδοσιακά κομμουνιστικά κόμματα, με πολιτικά μηνύματα προσδεμένα στα εθνικά συμφέροντα, με την
παρωχημένη εμφάνισή τους και τη συρρίκνωση της δουλειάς της ομάδας στην οποία απευθύνονται, ειδικά των βιομηχανικών εργατών, έχασαν την επαφή με τις νέες κοινωνικές και πολιτισμικές ομάδες. Τα κοκκινοπράσινα σκανδιναβικά κόμματα, που θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα με πολύ μεγαλύτερη συνοχή από τα σύγχρονα φεμινιστικά και οικολογικά κόμματα, εξακολουθούν να έχουν τη φήμη ότι απορρίπτουν την ΕΕ και το ευρώ, ως θέμα αρχής. Η Αριστερά στη Γερμανία, πάλι δεν κατάφερε να προσελκύσει σημαντικές ομάδες ψηφοφόρων όπως: βιομηχανικούς εργάτες, άνεργους και κοινωνικά αποκλεισμένους. Το κόμμα δεν μπόρεσε να πείσει για το πώς σκοπεύει να ασκήσει κριτική στις υφιστάμενες συνθήκες της ΕΕ και εκ παραλλήλου, να δημιουργήσει ένα αριστερό όραμα για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μόνο το Μπλόκο (Πορτογαλία), το ΑΚΕΛ (Κύπρος), η Αριστερή Συμμαχία στη Δανία και το Εργατικό Κόμμα (PTB) στο Βέλγιο κατάφεραν να υποστηρίξουν τις θέσεις τους, να
κερδίσουν νέες έδρες ή να μπουν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο…. αυτή τη στιγμή διαθέτουμε μια συνταγή μακροχρόνιας αποτυχίας: υποτίμηση του ζητήματος της ΕΕ, έλλειψη ξεκάθαρων στρατηγικών στις προεκλογικές μας εκστρατείες, μακροχρόνια λάθη. Οι προεκλογικές εκστρατείες σε κάποια εθνικά αριστερά κόμματα, αλλά και στο Ευρωπαϊκό Κόμμα, δεν είχαν καμιά σχέση με συγκροτημένες προεκλογικές εκστρατείες. Οι ψηφοφόροι δεν είχαν ενθουσιασμό, ούτε γνώριζαν ότι η ευρωπαϊκή
Αριστερά εργάστηκε με την ψυχή της για ένα αριστερό όραμα στην Ευρώπη και για την αλλαγή των συσχετισμών υπέρ των αριστερών και προοδευτικών δυνάμεων στα κράτη μέλη της ΕΕ»[2].
έκρηξη της παγκόσμιας χρηματοοικονομικής κρίσης, έχασαν τη μαζική στήριξη που απολάμβαναν, όταν έγιναν κόμματα και συμμετείχαν ενεργά σε κοινοβουλευτικές δομές ή κυβερνήσεις. Η προσπάθεια ενός αριστερού κόμματος στη Γαλλία, να δημιουργήσει ένα πιο αριστερό λαϊκό κίνημα από τα μέσα, προκειμένου να αποσπάσει ψήφους, δεν ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες. Τα παραδοσιακά κομμουνιστικά κόμματα, με πολιτικά μηνύματα προσδεμένα στα εθνικά συμφέροντα, με την
παρωχημένη εμφάνισή τους και τη συρρίκνωση της δουλειάς της ομάδας στην οποία απευθύνονται, ειδικά των βιομηχανικών εργατών, έχασαν την επαφή με τις νέες κοινωνικές και πολιτισμικές ομάδες. Τα κοκκινοπράσινα σκανδιναβικά κόμματα, που θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα με πολύ μεγαλύτερη συνοχή από τα σύγχρονα φεμινιστικά και οικολογικά κόμματα, εξακολουθούν να έχουν τη φήμη ότι απορρίπτουν την ΕΕ και το ευρώ, ως θέμα αρχής. Η Αριστερά στη Γερμανία, πάλι δεν κατάφερε να προσελκύσει σημαντικές ομάδες ψηφοφόρων όπως: βιομηχανικούς εργάτες, άνεργους και κοινωνικά αποκλεισμένους. Το κόμμα δεν μπόρεσε να πείσει για το πώς σκοπεύει να ασκήσει κριτική στις υφιστάμενες συνθήκες της ΕΕ και εκ παραλλήλου, να δημιουργήσει ένα αριστερό όραμα για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μόνο το Μπλόκο (Πορτογαλία), το ΑΚΕΛ (Κύπρος), η Αριστερή Συμμαχία στη Δανία και το Εργατικό Κόμμα (PTB) στο Βέλγιο κατάφεραν να υποστηρίξουν τις θέσεις τους, να
κερδίσουν νέες έδρες ή να μπουν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο…. αυτή τη στιγμή διαθέτουμε μια συνταγή μακροχρόνιας αποτυχίας: υποτίμηση του ζητήματος της ΕΕ, έλλειψη ξεκάθαρων στρατηγικών στις προεκλογικές μας εκστρατείες, μακροχρόνια λάθη. Οι προεκλογικές εκστρατείες σε κάποια εθνικά αριστερά κόμματα, αλλά και στο Ευρωπαϊκό Κόμμα, δεν είχαν καμιά σχέση με συγκροτημένες προεκλογικές εκστρατείες. Οι ψηφοφόροι δεν είχαν ενθουσιασμό, ούτε γνώριζαν ότι η ευρωπαϊκή
Αριστερά εργάστηκε με την ψυχή της για ένα αριστερό όραμα στην Ευρώπη και για την αλλαγή των συσχετισμών υπέρ των αριστερών και προοδευτικών δυνάμεων στα κράτη μέλη της ΕΕ»[2].
[1] N.
Machiavelli, «Ο Ηγεμόνας»,στο: N. Machiavelli, Έργα, τομ. Ι, μτφ Τάκη Κονδύλη, εκδ. Κάκτος, Αθήνα 1984, σελ. 266-267.
Machiavelli, «Ο Ηγεμόνας»,στο: N. Machiavelli, Έργα, τομ. Ι, μτφ Τάκη Κονδύλη, εκδ. Κάκτος, Αθήνα 1984, σελ. 266-267.
[2] Ομιλία της Γκάμπι Τσίμερ, πρώην ευρωβουλεύτριας και Προέδρου της GUE/NGL στο Σεμινάριο της
Βιέννης (ευρωπαϊκό σεμινάριο) που διοργάνωσαν το δίκτυο transform! europe και το Ίδρυμα Ρόζα Λούξεμπουργκ, στις 12-14 Ιουνίου 2019, με θέμα τις νέες πολιτικές συνθήκες την επομένη των ευρωπαϊκών εκλογών.
Βιέννης (ευρωπαϊκό σεμινάριο) που διοργάνωσαν το δίκτυο transform! europe και το Ίδρυμα Ρόζα Λούξεμπουργκ, στις 12-14 Ιουνίου 2019, με θέμα τις νέες πολιτικές συνθήκες την επομένη των ευρωπαϊκών εκλογών.