Γιατί εξαπατούμε τον εαυτό μας; Γιατί αποκρύπτουμε την
αλήθεια από τον εαυτό μας; Γιατί προβάλλουμε στους άλλους χαρακτηριστικά που
στην πραγματικότητα αφορούν εμάς και ύστερα τους επικρίνουμε για αυτά; Γιατί
απωθούμε δυσάρεστες εμπειρίες, κατασκευάζουμε πλαστές αναμνήσεις, εκλογικεύουμε
ανήθικες συμπεριφορές , πασχίζουμε να βελτιώσουμε την αυτοεκτίμησή μας και
διαθέτουμε πληθώρα μηχανισμών προστασίας του εγώ μας; Γιατί, κοντολογίς, εξαπατούμε τους εαυτούς
μας ;
αλήθεια από τον εαυτό μας; Γιατί προβάλλουμε στους άλλους χαρακτηριστικά που
στην πραγματικότητα αφορούν εμάς και ύστερα τους επικρίνουμε για αυτά; Γιατί
απωθούμε δυσάρεστες εμπειρίες, κατασκευάζουμε πλαστές αναμνήσεις, εκλογικεύουμε
ανήθικες συμπεριφορές , πασχίζουμε να βελτιώσουμε την αυτοεκτίμησή μας και
διαθέτουμε πληθώρα μηχανισμών προστασίας του εγώ μας; Γιατί, κοντολογίς, εξαπατούμε τους εαυτούς
μας ;
Νομίζω , ακολουθώντας
σύγχρονες αντιλήψεις, ότι πίσω από την
εξαπάτηση του εαυτού κρύβεται μια
πανίσχυρη κινητήρια δύναμη: η προσπάθεια
εξαπάτησης των άλλων.
σύγχρονες αντιλήψεις, ότι πίσω από την
εξαπάτηση του εαυτού κρύβεται μια
πανίσχυρη κινητήρια δύναμη: η προσπάθεια
εξαπάτησης των άλλων.
Το επιχείρημα λέει ότι
εξαπατούμε τον εαυτό μας προκειμένου να
μπορέσουμε αποτελεσματικότερα να εξαπατήσουμε τους άλλους. Στην προσπάθειά
μας να ξεγελάσουμε τους γύρω μας, οργανώνουμε την εσωτερική μας πληροφόρηση με
κάθε λογής απίθανους τρόπους- και κατά μεγάλο μέρος ασυνείδητα.
εξαπατούμε τον εαυτό μας προκειμένου να
μπορέσουμε αποτελεσματικότερα να εξαπατήσουμε τους άλλους. Στην προσπάθειά
μας να ξεγελάσουμε τους γύρω μας, οργανώνουμε την εσωτερική μας πληροφόρηση με
κάθε λογής απίθανους τρόπους- και κατά μεγάλο μέρος ασυνείδητα.
Στο ανθρώπινο είδος, η εξαπάτηση και η αυτοεξαπάτηση αποτελούν δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.
Αν περιορισθεί η έννοια της εξαπάτησης
αποκλειστικά στη συνειδητή εξαπάτηση- στα εξόφθαλμα ψεύδη- τότε θα παραβλεφτεί
η πολύ ευρύτερη κατηγορία της ασυνείδητης
εξαπάτησης , στην οποία συγκαταλέγεται η αυτοεξαπάτηση. Αν, πάλι,
μελετηθεί η αυτοεξαπάτηση χωρίς να αναγνωρισθεί το γεγονός ότι πηγάζει από την
προσπάθεια εξαπάτησης των άλλων, θα παραβλέψουμε την κύρια λειτουργία της. Σε τέτοια περίπτωση, υπάρχει ο κίνδυνος να εκλογικευτεί η φύση της αυτοεξαπάτησης ως
αμυντική, όταν στην πραγματικότητα είναι συνήθως επιθετική.
Αν περιορισθεί η έννοια της εξαπάτησης
αποκλειστικά στη συνειδητή εξαπάτηση- στα εξόφθαλμα ψεύδη- τότε θα παραβλεφτεί
η πολύ ευρύτερη κατηγορία της ασυνείδητης
εξαπάτησης , στην οποία συγκαταλέγεται η αυτοεξαπάτηση. Αν, πάλι,
μελετηθεί η αυτοεξαπάτηση χωρίς να αναγνωρισθεί το γεγονός ότι πηγάζει από την
προσπάθεια εξαπάτησης των άλλων, θα παραβλέψουμε την κύρια λειτουργία της. Σε τέτοια περίπτωση, υπάρχει ο κίνδυνος να εκλογικευτεί η φύση της αυτοεξαπάτησης ως
αμυντική, όταν στην πραγματικότητα είναι συνήθως επιθετική.
Η αυτοεξαπάτηση , επιπλέον, μειώνει το γνωστικό φορτίο των
απατηλών συμπεριφορών, αλλά και παρέχει ένα πρόσφορο μέσο άμυνας απέναντι στην
ενδεχόμενη αποκάλυψη της εξαπάτησης («Δεν ήξερα τι έκανα !). Αφενός η
αυτοεξαπάτηση συμβάλλει στο να μην εκπέμπονται τα σήματα που συνοδεύουν τη
συνειδητή εξαπάτηση, αποτρέποντας έτσι την αποκάλυψη της απάτης. Αφετέρου οι
γνωστικές λειτουργίες επιβαρύνονται λιγότερο από την εξαπάτηση όταν η αλήθεια
παραμένει στο μη συνειδητό μέρος του νου.
απατηλών συμπεριφορών, αλλά και παρέχει ένα πρόσφορο μέσο άμυνας απέναντι στην
ενδεχόμενη αποκάλυψη της εξαπάτησης («Δεν ήξερα τι έκανα !). Αφενός η
αυτοεξαπάτηση συμβάλλει στο να μην εκπέμπονται τα σήματα που συνοδεύουν τη
συνειδητή εξαπάτηση, αποτρέποντας έτσι την αποκάλυψη της απάτης. Αφετέρου οι
γνωστικές λειτουργίες επιβαρύνονται λιγότερο από την εξαπάτηση όταν η αλήθεια
παραμένει στο μη συνειδητό μέρος του νου.
Αν το άτομο δεν έχει επίγνωση των απατηλών πράξεών του ,
τότε, σε περίπτωση που αυτές γίνουν αντιληπτές , μπορεί ευκολότερα να
δικαιολογηθεί στους άλλους υποστηρίζοντας ότι δεν είχε πρόθεση να εξαπατήσει.
τότε, σε περίπτωση που αυτές γίνουν αντιληπτές , μπορεί ευκολότερα να
δικαιολογηθεί στους άλλους υποστηρίζοντας ότι δεν είχε πρόθεση να εξαπατήσει.
Παράλληλα, υπάρχουν περιπτώσεις, που η αυτοεξαπάτηση μπορεί
να προσδώσει στο άτομο κάποιο άμεσο προσωπικό πλεονέκτημα είτε στον ειδικό χώρο εργασίας της, είτε στο
δημόσιο βίο. Όμως η εξαπάτηση του εαυτού κοστίζει διότι το να βασίζονται συνειδητές ενέργειες σε ψευδή δεδομένα, τις περισσότερες φορές
αποβαίνει σε βάρος του πράττοντος , αν αφορά στον ειδικό του χώρο δράσης ή εις
βάρος του συνόλου αν αφορά στα δημόσια πράγματα.
να προσδώσει στο άτομο κάποιο άμεσο προσωπικό πλεονέκτημα είτε στον ειδικό χώρο εργασίας της, είτε στο
δημόσιο βίο. Όμως η εξαπάτηση του εαυτού κοστίζει διότι το να βασίζονται συνειδητές ενέργειες σε ψευδή δεδομένα, τις περισσότερες φορές
αποβαίνει σε βάρος του πράττοντος , αν αφορά στον ειδικό του χώρο δράσης ή εις
βάρος του συνόλου αν αφορά στα δημόσια πράγματα.
Αν δεν έχουμε συνείδηση της γενικότερης ροπής των ανθρώπων
προς την εξαπάτηση και την αυτοεξαπάτηση, βρισκόμαστε σε εξόχως μειονεκτική
θέση. Διατρέχουμε τον κίνδυνο να πιστέψουμε άκριτα όσους μας λένε ψέματα, ιδίως
άτομα που βρίσκονται σε θέσεις εξουσίας. Να πιστέψουμε ό,τι γράφεται στις
εφημερίδες. Να πέσουμε θύματα επαγγελματιών
απατεώνων. Να ενστερνιστούμε αναληθή ιστορικά αφηγήματα.
προς την εξαπάτηση και την αυτοεξαπάτηση, βρισκόμαστε σε εξόχως μειονεκτική
θέση. Διατρέχουμε τον κίνδυνο να πιστέψουμε άκριτα όσους μας λένε ψέματα, ιδίως
άτομα που βρίσκονται σε θέσεις εξουσίας. Να πιστέψουμε ό,τι γράφεται στις
εφημερίδες. Να πέσουμε θύματα επαγγελματιών
απατεώνων. Να ενστερνιστούμε αναληθή ιστορικά αφηγήματα.
Αντιθέτως , αν έχουμε συνείδηση της ροπής προς την εξαπάτηση
και την αυτοεξαπάτηση , μπορούμε να προσπαθήσουμε να την κατανοήσουμε καλύτερα,
να τη θέσουμε υπό έλεγχο και, εφόσον το επιθυμούμε, να την αντιπαλέψουμε.
και την αυτοεξαπάτηση , μπορούμε να προσπαθήσουμε να την κατανοήσουμε καλύτερα,
να τη θέσουμε υπό έλεγχο και, εφόσον το επιθυμούμε, να την αντιπαλέψουμε.