‘Έχω την εντύπωση ότι καμιά χώρα στον κόσμο δεν επιθυμεί να προσφύγει
για βοήθεια στο ΔΝΤ υπό τον άτεγκτο «τεχνοκρατικό» τρόπο που αντιμετωπίζει τις
οικονομίες των χωρών. Είναι τουλάχιστον αφελές να πιστεύεται ότι μπορεί να υπάρξει «τεχνοκρατική λύση»
δίχως την ύπαρξη θεωρητικού οικονομικού υποδείγματος που την υποβαστάζει,
δεδομένου ότι στην οικονομική επιστήμη δεν υπάρχει ένα μόνο θεωρητικό υπόδειγμα[1]
, αλλά υπάρχουν περισσότερα του ενός, τα οποία αντιπαλεύουν για την κυριαρχία τους. Το ΔΝΤ αποτελεί βασικό
πυλώνα άσκησης της οικονομικής πολιτικής που προέρχεται από το κυρίαρχο συγκυριακά ,οικονομικό υπόδειγμα. Ας το εξηγήσουμε μέσω της ιστορικής πορείας
του ίδιου του ΔΝΤ. Από την ίδρυση του, ο βασικός στόχος του ταμείου ήταν η
εξάλειψη των δομικών ανισορροπιών των αναπτυγμένων οικονομιών έτσι ώστε να διατηρηθεί η συναλλαγματική τους
ισορροπία σταθερή, στο επίπεδο που
είχε καθορισθεί από το σύστημα των σταθερών αλλά προσαρμοζόμενων ισοτιμιών του Breton Woods. Σαφέστατος
στόχος, προσδιοριζόμενος από την
εφαρμογή σε παγκόσμια κλίμακα των προτάσεων ενός ευρέως αποδεκτού υποδείγματος
με αναφορές στην κεϋνσιανή προβληματική. Συνεπώς οι προϋποθέσεις για την
χορήγηση των απαραίτητων δανείων επικεντρώνονταν στη λήψη μέτρων δημοσιονομικής και νομισματικής
πολιτικής μέσω των οποίων επιδιωκόταν η σταθεροποίηση της συναλλαγματικής
ισοτιμίας. Με τη διάλυση του ΔΝΣ που καθορίστηκε από το συνέδριο του Breton Woods και την εισαγωγή του συστήματος
των κυμαινόμενων συναλλαγματικών ισοτιμιών εξέλειπε ο βασικός στόχος για τον
οποίο είχε δημιουργηθεί το ΔΝΤ. Μάλιστα μέχρι και σήμερα υπάρχουν συζητήσεις αν
το ΔΝΤ μπορεί να συνεχίσει να υπάρχει εκτός του συστήματος που καθόριζε το
σύστημα του Breton Woods. Μία συζήτηση που εκτός του συγκεκριμένου σημείου ,
περιλαμβάνει ακόμη και άλλα σημεία μεταξύ των οποίων το σημαντικότερο αφορά
στην αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων του ΔΝΤ μετά την αλλαγή του στόχου της
πολιτικής του. Αλλά σε τι συνίσταται αυτή η αλλαγή;
για βοήθεια στο ΔΝΤ υπό τον άτεγκτο «τεχνοκρατικό» τρόπο που αντιμετωπίζει τις
οικονομίες των χωρών. Είναι τουλάχιστον αφελές να πιστεύεται ότι μπορεί να υπάρξει «τεχνοκρατική λύση»
δίχως την ύπαρξη θεωρητικού οικονομικού υποδείγματος που την υποβαστάζει,
δεδομένου ότι στην οικονομική επιστήμη δεν υπάρχει ένα μόνο θεωρητικό υπόδειγμα[1]
, αλλά υπάρχουν περισσότερα του ενός, τα οποία αντιπαλεύουν για την κυριαρχία τους. Το ΔΝΤ αποτελεί βασικό
πυλώνα άσκησης της οικονομικής πολιτικής που προέρχεται από το κυρίαρχο συγκυριακά ,οικονομικό υπόδειγμα. Ας το εξηγήσουμε μέσω της ιστορικής πορείας
του ίδιου του ΔΝΤ. Από την ίδρυση του, ο βασικός στόχος του ταμείου ήταν η
εξάλειψη των δομικών ανισορροπιών των αναπτυγμένων οικονομιών έτσι ώστε να διατηρηθεί η συναλλαγματική τους
ισορροπία σταθερή, στο επίπεδο που
είχε καθορισθεί από το σύστημα των σταθερών αλλά προσαρμοζόμενων ισοτιμιών του Breton Woods. Σαφέστατος
στόχος, προσδιοριζόμενος από την
εφαρμογή σε παγκόσμια κλίμακα των προτάσεων ενός ευρέως αποδεκτού υποδείγματος
με αναφορές στην κεϋνσιανή προβληματική. Συνεπώς οι προϋποθέσεις για την
χορήγηση των απαραίτητων δανείων επικεντρώνονταν στη λήψη μέτρων δημοσιονομικής και νομισματικής
πολιτικής μέσω των οποίων επιδιωκόταν η σταθεροποίηση της συναλλαγματικής
ισοτιμίας. Με τη διάλυση του ΔΝΣ που καθορίστηκε από το συνέδριο του Breton Woods και την εισαγωγή του συστήματος
των κυμαινόμενων συναλλαγματικών ισοτιμιών εξέλειπε ο βασικός στόχος για τον
οποίο είχε δημιουργηθεί το ΔΝΤ. Μάλιστα μέχρι και σήμερα υπάρχουν συζητήσεις αν
το ΔΝΤ μπορεί να συνεχίσει να υπάρχει εκτός του συστήματος που καθόριζε το
σύστημα του Breton Woods. Μία συζήτηση που εκτός του συγκεκριμένου σημείου ,
περιλαμβάνει ακόμη και άλλα σημεία μεταξύ των οποίων το σημαντικότερο αφορά
στην αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων του ΔΝΤ μετά την αλλαγή του στόχου της
πολιτικής του. Αλλά σε τι συνίσταται αυτή η αλλαγή;
Συνίσταται στο ότι πλέον το ΔΝΤ θέτει ως στόχο τη σταθεροποίηση
συνολικά της οικονομίας μιας χώρας , δηλαδή της οικονομικής και
χρηματοπιστωτικής της σταθερότητας. Όπως αναφέρει το ίδιο το ΔΝΤ[2]
συνολικά της οικονομίας μιας χώρας , δηλαδή της οικονομικής και
χρηματοπιστωτικής της σταθερότητας. Όπως αναφέρει το ίδιο το ΔΝΤ[2]
«the Fund provides
Stand-By Arrangements to respond quickly to countries’ external financing
needs, and to support policies designed to help them emerge from crisis and
restore sustainable growth».
Stand-By Arrangements to respond quickly to countries’ external financing
needs, and to support policies designed to help them emerge from crisis and
restore sustainable growth».
Αυτό στην
ουσία μεταφράζεται στον καταρτισμό συνολικού οικονομικού
προγράμματος στο οποίο συμπεριλαμβάνονται τα απαιτούμενα μέτρα, σύμφωνα με το θεωρητικό
οικονομικό υπόδειγμα που ασπάζεται το ταμείο και το οποίο ,ειρήσθω εν παρόδω,
αποτελέι το κυρίαρχο υπόδειγμα σε παγκόσμιο επίπεδο , προκειμένου να δοθεί δάνειο για την αντιμετώπιση των προβλημάτων
της χώρας που έχει ανάγκη εξωτερικού
δανεισμού. Έχω δείξει [3],
πως μετατρέπεται σε πολιτικά κυρίαρχη μια οικονομική θεωρία. Είναι γνωστό, ότι
από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, έχει επικρατήσει η θεωρητική άποψη της νεοκλασικής
σχολής είτε με τη μορφή του μονεταρισμού είτε με τη μορφή της Νέας Κλασικής
Μακροοικονομίας. Τα μακροοικονομικά μέτρα λοιπόν που επιβάλλονται εδράζονται από τις αποφάνσεις της παραπάνω
θεώρησης . Παράλληλα το ΔΝΤ, προχωρά ακόμη περισσότερο, απαιτώντας την εφαρμογή
των λεγόμενων μεταρρυθμίσεων , οι οποίες θα επιτρέψουν την
οικονομία να λειτουργήσει με βάση τις αρχές του νεοκλασικού υποδείγματος. Συνεπώς
δεν υπάρχει ουδέτερη τεχνοκρατική άποψη στις αποφάσεις του ΔΝΤ. Αξίζει να
αναφέρουμε δύο λόγια μόνο για την αποτελεσματικότητα των επιβαλλομένων
προγραμμάτων από το ΔΝΤ σε διάφορες χώρες την τελευταία περίοδο: δυστυχώς για το
ΔΝΤ η αξιολόγηση είναι συντριπτικά εις βάρος του. Μάλιστα είναι η περίοδος κατά
την οποία το ΔΝΤ έχοντας αλλάξει στόχο, όπως είπαμε, επεμβαίνει στις αναπτυσσόμενες
χώρες , αλλάζοντας και εδώ τον χώρο δράσης του δεδομένου ότι από την ίδρυσή του
ο χώρος επέμβασης του ήταν οι αναπτυγμένες χώρες και η ανισορροπία του εξωτερικού
τους ισοζυγίου.
ουσία μεταφράζεται στον καταρτισμό συνολικού οικονομικού
προγράμματος στο οποίο συμπεριλαμβάνονται τα απαιτούμενα μέτρα, σύμφωνα με το θεωρητικό
οικονομικό υπόδειγμα που ασπάζεται το ταμείο και το οποίο ,ειρήσθω εν παρόδω,
αποτελέι το κυρίαρχο υπόδειγμα σε παγκόσμιο επίπεδο , προκειμένου να δοθεί δάνειο για την αντιμετώπιση των προβλημάτων
της χώρας που έχει ανάγκη εξωτερικού
δανεισμού. Έχω δείξει [3],
πως μετατρέπεται σε πολιτικά κυρίαρχη μια οικονομική θεωρία. Είναι γνωστό, ότι
από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, έχει επικρατήσει η θεωρητική άποψη της νεοκλασικής
σχολής είτε με τη μορφή του μονεταρισμού είτε με τη μορφή της Νέας Κλασικής
Μακροοικονομίας. Τα μακροοικονομικά μέτρα λοιπόν που επιβάλλονται εδράζονται από τις αποφάνσεις της παραπάνω
θεώρησης . Παράλληλα το ΔΝΤ, προχωρά ακόμη περισσότερο, απαιτώντας την εφαρμογή
των λεγόμενων μεταρρυθμίσεων , οι οποίες θα επιτρέψουν την
οικονομία να λειτουργήσει με βάση τις αρχές του νεοκλασικού υποδείγματος. Συνεπώς
δεν υπάρχει ουδέτερη τεχνοκρατική άποψη στις αποφάσεις του ΔΝΤ. Αξίζει να
αναφέρουμε δύο λόγια μόνο για την αποτελεσματικότητα των επιβαλλομένων
προγραμμάτων από το ΔΝΤ σε διάφορες χώρες την τελευταία περίοδο: δυστυχώς για το
ΔΝΤ η αξιολόγηση είναι συντριπτικά εις βάρος του. Μάλιστα είναι η περίοδος κατά
την οποία το ΔΝΤ έχοντας αλλάξει στόχο, όπως είπαμε, επεμβαίνει στις αναπτυσσόμενες
χώρες , αλλάζοντας και εδώ τον χώρο δράσης του δεδομένου ότι από την ίδρυσή του
ο χώρος επέμβασης του ήταν οι αναπτυγμένες χώρες και η ανισορροπία του εξωτερικού
τους ισοζυγίου.
Μα για όλα αυτά
θα συνεχίσουμε σε επόμενο άρθρο μας.
θα συνεχίσουμε σε επόμενο άρθρο μας.
[1] Κ.
Μελάς, Περιδιαβαίνοντας σε Ζητήματα της Μακροοικονομικής Θεωρίας, https://www.scribd.com/doc/57385782
[2] International Monetary Fund. 2015c. “IMF
Stand-By Arrangement.” Factsheet. September.
https://www.imf.org/external/np/exr/facts/sba.htm.
Stand-By Arrangement.” Factsheet. September.
https://www.imf.org/external/np/exr/facts/sba.htm.
[3] Κ.
Μελάς, J.M.Keynes : Μια
απαραίτητη επαναφορά, Τιμητικός τόμος Ομότιμου Καθηγητή Βασιλείου Σαρσέντη,
Πανεπιστήμιο Πειραιά, 2000.
Μελάς, J.M.Keynes : Μια
απαραίτητη επαναφορά, Τιμητικός τόμος Ομότιμου Καθηγητή Βασιλείου Σαρσέντη,
Πανεπιστήμιο Πειραιά, 2000.
Κ. Μελάς, Οι εξελίξεις στο Παγκόσμιο Χρηματοπιστωτικό
Σύστημα, Ελληνική Δημοκρατική Εταιρία, 2003.
Σύστημα, Ελληνική Δημοκρατική Εταιρία, 2003.