Εισαγωγή.
Από την περίοδο των
τελευταίων χρόνων της στρατιωτικής δικτατορίας , στην Ελλάδα διαμορφώνεται ένας κοινωνικός
σχηματισμός , ο οποίος μέσω ενός πολύπλοκου συστήματος σχέσεων συνδέεται –
ενσωματώνεται με δεσμευτικό τρόπο στα
διεθνή πλέγματα εξουσίας. Η διαπίστωση αυτή κοινή σε όλες τις πολιτικές ,
κοινωνικές , πολιτιστικές και οικονομικές προσεγγίσεις αποτελεί το σημείο αφετηρίας
των διαφορετικών αναλύσεων που επιχειρούνται στον ελληνικό κοινωνικό σχηματισμό
της τελευταίας τριακονταετίας. Η διαπίστωση αυτή ανεξαρτήτως της οπτικής γωνιάς
των διαφορετικών αναλύσεων επιβάλλει την άποψη ή την προβληματική «του τέλους
της εθνικής εξαίρεσης» και σπρώχνει στην
αντίληψη «της απομάγευσης» του ελληνικού κόσμου . Ουσιαστικά πέρα από τις
συνηθισμένες και επαναλαμβανόμενες αντιλήψεις περί ιδιαιτεροτήτων του ελληνικού
χώρου , η παραπάνω αντίληψη θεωρεί ότι είναι ανάγκη σοβαρά να σκεφτούμε την Ελλάδα ως μια κοινωνία που βρίσκεται
αντιμέτωπη με τα προβλήματα που γεννά ο ύστερος πολυεθνικός διεθνοποιημένος
καπιταλισμός και η μετανεωτερικότητα.
τελευταίων χρόνων της στρατιωτικής δικτατορίας , στην Ελλάδα διαμορφώνεται ένας κοινωνικός
σχηματισμός , ο οποίος μέσω ενός πολύπλοκου συστήματος σχέσεων συνδέεται –
ενσωματώνεται με δεσμευτικό τρόπο στα
διεθνή πλέγματα εξουσίας. Η διαπίστωση αυτή κοινή σε όλες τις πολιτικές ,
κοινωνικές , πολιτιστικές και οικονομικές προσεγγίσεις αποτελεί το σημείο αφετηρίας
των διαφορετικών αναλύσεων που επιχειρούνται στον ελληνικό κοινωνικό σχηματισμό
της τελευταίας τριακονταετίας. Η διαπίστωση αυτή ανεξαρτήτως της οπτικής γωνιάς
των διαφορετικών αναλύσεων επιβάλλει την άποψη ή την προβληματική «του τέλους
της εθνικής εξαίρεσης» και σπρώχνει στην
αντίληψη «της απομάγευσης» του ελληνικού κόσμου . Ουσιαστικά πέρα από τις
συνηθισμένες και επαναλαμβανόμενες αντιλήψεις περί ιδιαιτεροτήτων του ελληνικού
χώρου , η παραπάνω αντίληψη θεωρεί ότι είναι ανάγκη σοβαρά να σκεφτούμε την Ελλάδα ως μια κοινωνία που βρίσκεται
αντιμέτωπη με τα προβλήματα που γεννά ο ύστερος πολυεθνικός διεθνοποιημένος
καπιταλισμός και η μετανεωτερικότητα.
Το συγκεκριμένο αυτό πλαίσιο αποτελεί των χώρο αναφοράς των όποιων εκδιπλώσεων και μετατοπίσεων ισχύος αλλά και συγκρούσεων γίνονται σε διεθνές επίπεδο .
Συνεπώς αποτελεί και το πλαίσιο εντός του οποίου και δια του οποίου «συμβαίνουν
τα πράγματα» και στον ελληνικό χώρο. Ως εκ τούτου , οι ιδιαιτερότητες και οι
ιδεοτυπίες του ελληνικού κοινωνικού σχηματισμού ευρίσκονται «ανοικτές» και σε πλήρη
έκθεση με τα διεθνώς συμβαίνοντα, τα οποία έχουν συγκεκριμένα γενικά και ειδικά
χαρακτηριστικά. Ο τρόπος που εμφανίζονται στον ελληνικό κοινωνικό σχηματισμό «περνά»
υποχρεωτικά από τις ιδιομορφίες και τις ιδιοτυπίες του ελληνικού σχηματισμού δίνοντας
στις τελευταίες εκείνη την υβριδιακή μορφή που καθιστά την Ελλάδα χώρο «ανοικτό
με το δικό της τρόπο».
Συνεπώς αποτελεί και το πλαίσιο εντός του οποίου και δια του οποίου «συμβαίνουν
τα πράγματα» και στον ελληνικό χώρο. Ως εκ τούτου , οι ιδιαιτερότητες και οι
ιδεοτυπίες του ελληνικού κοινωνικού σχηματισμού ευρίσκονται «ανοικτές» και σε πλήρη
έκθεση με τα διεθνώς συμβαίνοντα, τα οποία έχουν συγκεκριμένα γενικά και ειδικά
χαρακτηριστικά. Ο τρόπος που εμφανίζονται στον ελληνικό κοινωνικό σχηματισμό «περνά»
υποχρεωτικά από τις ιδιομορφίες και τις ιδιοτυπίες του ελληνικού σχηματισμού δίνοντας
στις τελευταίες εκείνη την υβριδιακή μορφή που καθιστά την Ελλάδα χώρο «ανοικτό
με το δικό της τρόπο».
Η διαπίστωση περί του τέλους της
«εθνικής εξαίρεσης» επομένως απαιτείται να κατανοηθεί με τον συγκεκριμένο τρόπο υπερβαίνοντας
ισοπεδωτικές αντιλήψεις των δύο άκρων , δηλαδή του ανιστόρητου – ηθικοκανονιστικού
αστικού εκσυγχρονισμού σε μια ιστορική περίοδο που η συγκεκριμένη αντίληψη έχει παραχωρήσει τη θέση της ολοσχερώς στο μεταμοντέρνο και ενός είδους ρομαντικού ιστορικισμού που αναπολεί περασμένα μεγαλείο σε μακρινές εποχές που από κάθε άποψη καμία σχέση δεν έχουν με το κοινωνικό μόρφωμα που δημιουργήθηκε μετά τη ναυμαχία του Ναυαρίνου . Χρονικά είναι η τελευταία εικοσαετία η
περίοδος αποκρυστάλλωσης των βασικών χαρακτηριστικών του σύγχρονου ελληνικού
κοινωνικού σχηματισμού .
«εθνικής εξαίρεσης» επομένως απαιτείται να κατανοηθεί με τον συγκεκριμένο τρόπο υπερβαίνοντας
ισοπεδωτικές αντιλήψεις των δύο άκρων , δηλαδή του ανιστόρητου – ηθικοκανονιστικού
αστικού εκσυγχρονισμού σε μια ιστορική περίοδο που η συγκεκριμένη αντίληψη έχει παραχωρήσει τη θέση της ολοσχερώς στο μεταμοντέρνο και ενός είδους ρομαντικού ιστορικισμού που αναπολεί περασμένα μεγαλείο σε μακρινές εποχές που από κάθε άποψη καμία σχέση δεν έχουν με το κοινωνικό μόρφωμα που δημιουργήθηκε μετά τη ναυμαχία του Ναυαρίνου . Χρονικά είναι η τελευταία εικοσαετία η
περίοδος αποκρυστάλλωσης των βασικών χαρακτηριστικών του σύγχρονου ελληνικού
κοινωνικού σχηματισμού .
Για να προσεγγίσουμε με τρόπο
αναλυτικό όσο και συστηματικό τα
συγκεκριμένα ζητήματα θα διερευνήσουμε τα
βασικά «στιγμές» του κοινωνικού
σχηματισμού .
αναλυτικό όσο και συστηματικό τα
συγκεκριμένα ζητήματα θα διερευνήσουμε τα
βασικά «στιγμές» του κοινωνικού
σχηματισμού .
Έτσι θα διερευνήσουμε την εξέλιξη
των γεγονότων :
των γεγονότων :
Κοινωνικά . Δηλαδή
όλες τις κοινωνικές διεργασίες που συντελέσθηκαν και κυρίως τις συνθήκες αναπαραγωγής των μικρομεσαίων
στρωμάτων που η θέση τους εξακολουθεί να είναι βαρύνουσα στον ελληνικό κοινωνικό σχηματισμό αλλά και τη δημιουργία νέων χαρακτηριστικών που τα
διαφοροποιούν έντονα από τις αντίστοιχες προηγούμενες καταστάσεις.
όλες τις κοινωνικές διεργασίες που συντελέσθηκαν και κυρίως τις συνθήκες αναπαραγωγής των μικρομεσαίων
στρωμάτων που η θέση τους εξακολουθεί να είναι βαρύνουσα στον ελληνικό κοινωνικό σχηματισμό αλλά και τη δημιουργία νέων χαρακτηριστικών που τα
διαφοροποιούν έντονα από τις αντίστοιχες προηγούμενες καταστάσεις.
Πολιτισμικά . Δηλαδή την κυρίαρχη μεταμοντέρνα αντίληψη η οποία «αμφισβητείται» στην ελληνική περίπτωση από «εκσυγχρονιστικές»
αντιλήψεις εκφραστές ενός ανολοκλήρωτου μοντερνισμού οι οποίες, επί της ουσίας
απαιτούν την πλήρη προσαρμογή σε κάτι που δεν υπάρχει πια . Επίσης θα αναφερθούμε στην εντελώς μειοψηφική συγκροτημένη αντίληψη του
λεγόμενου εθνικορομαντικού ρεύματος, βασικός πυλώνας της οποίας είναι η (νέο)
ορθοδοξία με την μορφή του ελληνοχριστιανισμού , η οποία αντιλαμβάνεται τα συμβαίνοντα ως έσχατη κατάπτωση του
ελληνισμού και επιχειρεί στο πολιτισμικό
επίπεδο την αναστροφή του ρεύματος προτάσσοντας «αξίες» γενικές και αόριστες ,
ατάκτως εριγμένες. σε μια ακατάπαυστη όσο
και ανούσια ρητορεία, χωρίς την αίσθηση του ιστορικού χρόνου.
αντιλήψεις εκφραστές ενός ανολοκλήρωτου μοντερνισμού οι οποίες, επί της ουσίας
απαιτούν την πλήρη προσαρμογή σε κάτι που δεν υπάρχει πια . Επίσης θα αναφερθούμε στην εντελώς μειοψηφική συγκροτημένη αντίληψη του
λεγόμενου εθνικορομαντικού ρεύματος, βασικός πυλώνας της οποίας είναι η (νέο)
ορθοδοξία με την μορφή του ελληνοχριστιανισμού , η οποία αντιλαμβάνεται τα συμβαίνοντα ως έσχατη κατάπτωση του
ελληνισμού και επιχειρεί στο πολιτισμικό
επίπεδο την αναστροφή του ρεύματος προτάσσοντας «αξίες» γενικές και αόριστες ,
ατάκτως εριγμένες. σε μια ακατάπαυστη όσο
και ανούσια ρητορεία, χωρίς την αίσθηση του ιστορικού χρόνου.
Οικονομικά Δηλαδή τη μονοσήμαντη θεώρηση των πραγμάτων
όπως αυτή απορρέει από την αποδοχή της συνθήκης του Μάαστριχτ και την ακόλουθη
ένταξη της χώρας στην ΟΝΕ και στη ζώνη του ευρώ. Μια θεώρηση που ποτέ δεν εξήγησε
στον ελληνικό λαό τι σημαίνει το πλαίσιο στο οποία εντάχθηκε η ελληνική οικονομία
, υπό την έννοια των υποχρεώσεων και των δικαιωμάτων . Η απόλυτη υποταγή όλων
των υποχρεώσεων της χώρας , in ultima istanza,
στην αναπαραγωγή της εξουσίας των δύο κυβερνητικών κομμάτων αποτέλεσε το κυρίαρχο
δόγμα της περιόδου.
όπως αυτή απορρέει από την αποδοχή της συνθήκης του Μάαστριχτ και την ακόλουθη
ένταξη της χώρας στην ΟΝΕ και στη ζώνη του ευρώ. Μια θεώρηση που ποτέ δεν εξήγησε
στον ελληνικό λαό τι σημαίνει το πλαίσιο στο οποία εντάχθηκε η ελληνική οικονομία
, υπό την έννοια των υποχρεώσεων και των δικαιωμάτων . Η απόλυτη υποταγή όλων
των υποχρεώσεων της χώρας , in ultima istanza,
στην αναπαραγωγή της εξουσίας των δύο κυβερνητικών κομμάτων αποτέλεσε το κυρίαρχο
δόγμα της περιόδου.
Πολιτικά . Δηλαδή το πώς ολόκληρη
η πολιτική προβληματική υποτάχθηκε στην
κυρίαρχη άποψη (ειδικά από το τέλος της δεκαετίας του 1980) «της φιλελεύθερης
Δημοκρατίας του Κέντρου» και στην απομάκρυνση
από τη φορτισμένη ιδεολογικά πρώτη
μεταπολιτευτική περίοδο (1974-1989). Η διάλυση των ιδεολογικών πόλων και η δημιουργία
μιας ιδιάζουσας «πολιτικής σούπας» εντός
της οποίας έβραζαν όλοι αποτελεί το βασικό χαρακτηριστικό της περιόδου .
η πολιτική προβληματική υποτάχθηκε στην
κυρίαρχη άποψη (ειδικά από το τέλος της δεκαετίας του 1980) «της φιλελεύθερης
Δημοκρατίας του Κέντρου» και στην απομάκρυνση
από τη φορτισμένη ιδεολογικά πρώτη
μεταπολιτευτική περίοδο (1974-1989). Η διάλυση των ιδεολογικών πόλων και η δημιουργία
μιας ιδιάζουσας «πολιτικής σούπας» εντός
της οποίας έβραζαν όλοι αποτελεί το βασικό χαρακτηριστικό της περιόδου .
Θα επιχειρήσω μια ανάγνωση του
συνόλου των διαφόρων στιγμών της περιόδου στον ελληνικό χώρο προσπαθώντας να αναδείξω , παράλληλα με τις
επιμέρους κυρίαρχες λογικές την αλληλεξάρτηση
και τη σύγκλισή τους σ’ ένα οργανικό πυρήνα σκέψης. Η όλη προσπάθεια
κατατείνει στην ανάδειξη αυτού που αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο κάθε
πολιτικής προβληματικής της ταυτότητας και της οντότητας του πολιτικού
θεσμικού υποκειμένου , της Ελλάδας στη
συγκεκριμένη περίπτωση, το οποίο καλείται να ασκήσει πολιτική στη σημερινή
πλανητική εποχή. Μόνο η καταγραφή του εθνικού δυναμικού με την ευρύτατη έννοια
επιτρέπει την αυτογνωσία και ως εκ τούτου
τη δυνατότητα άσκησης
μακρόπνοης εθνικής πολιτικής λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη τους περιορισμούς
που προέρχονται από εσωτερικούς και εξωτερικούς παράγοντες.
συνόλου των διαφόρων στιγμών της περιόδου στον ελληνικό χώρο προσπαθώντας να αναδείξω , παράλληλα με τις
επιμέρους κυρίαρχες λογικές την αλληλεξάρτηση
και τη σύγκλισή τους σ’ ένα οργανικό πυρήνα σκέψης. Η όλη προσπάθεια
κατατείνει στην ανάδειξη αυτού που αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο κάθε
πολιτικής προβληματικής της ταυτότητας και της οντότητας του πολιτικού
θεσμικού υποκειμένου , της Ελλάδας στη
συγκεκριμένη περίπτωση, το οποίο καλείται να ασκήσει πολιτική στη σημερινή
πλανητική εποχή. Μόνο η καταγραφή του εθνικού δυναμικού με την ευρύτατη έννοια
επιτρέπει την αυτογνωσία και ως εκ τούτου
τη δυνατότητα άσκησης
μακρόπνοης εθνικής πολιτικής λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη τους περιορισμούς
που προέρχονται από εσωτερικούς και εξωτερικούς παράγοντες.
Κώστας Μελάς
30.06.2012.
30.06.2012.