Τι συνέβη στην Αργεντινή και υποχρεώθηκε να αποδεχτεί τη «βοήθεια» του ΔΝΤ;
Κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής χούντας (1976-1983) συσσωρεύτηκε ένα μεγάλο Δημόσιο Χρέος λόγω των πολύ υψηλών δημοσιονομικών ελλειμμάτων. Τα χρήματα χρησιμοποιήθηκαν για την χρηματοδότηση διαφόρων σχεδίων τα περισσότερα έμειναν ανολοκλήρωτα ή οδήγησαν σε πολεμικές καταστροφές (Πόλεμος των Νησιών Φώκλαντ). Αυτό είχε ως αποτέλεσμα στο τέλος της δεκαετίας του ’80 και στις αρχές της δεκαετίας του ’90 η Αργεντινή παρουσιάζει υπερπληθωρισμό, ο οποίος έφθασε και στο 5.000% σε ετήσια βάση (1989). Το 1983 είχε αποκατασταθεί η Δημοκρατία (Πρόεδρος Αλφοσίν). Το 1991 Η απάντηση που δόθηκε τότε ήταν η σταθεροποίηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας, που καθόριζε τη συναλλαγματική ισοτιμία 1 προς 1, θεωρούσαμε δηλαδή ότι 1 δολάριο ήταν ίσης αξίας με 1 πέσο (Πρόεδρος Μένεμ και Υπουργός Οικονομικών Ντομίνγκο Καβάλλο). Επρόκειτο ουσιαστικά για την υιοθέτηση του νομίσματος μιας άλλης χώρας. Δεν ήταν ένα σύστημα παρόμοιο με το ευρώ. Ήταν ένα άκαμπτο σύστημα και η κεντρική τράπεζα ήταν ένας παθητικός παίκτης. Η κεντρική τράπεζα της Αργεντινής μπορούσε μόνο να αγοράζει και να πουλάει συνάλλαγμα, αλλά δεν είχε πλέον τη δυνατότητα να χρηματοδοτεί την κυβέρνηση.
Η πολιτική αυτή οδήγησε βεβαίως σε ραγδαία αποκλιμάκωση του πληθωρισμού από το 5.000% σε μονοψήφια επίπεδα μέσα σε λίγα χρόνια. Ωστόσο, η χώρα ταυτόχρονα υποβαθμιζόταν ραγδαία σε όρους ανταγωνιστικότητας. Στην περίοδο αυτή οι μισθοί αυξάνονταν, με αποτέλεσμα η οικονομία να χάνει σε ανταγωνιστικότητα ακόμα ταχύτερα. Αυτό οφείλονταν στο επιλεγμένο νομισματικό καθεστώς που δυσκόλευε τις εξαγωγές της χώρας (το εμπορικό ισοζύγιο της χώρας ήταν πλεονασματικό όλα τα προηγούμενα έτη) και διευκόλυνε τις εισαγωγές οδηγώντας την χώρα σε ύφεση. Η οικονομία της Αργεντινής άρχισε να υφίσταται όλο και περισσότερο το φαινόμενο της αποβιομηχάνισης. Η σημαντικότερη μακροοικονομική ασυνέπεια είναι η διατήρηση για μεγάλο διάστημα δημοσιονομικού ελλείμματος. Αλλά αν έχεις ένα σύστημα όπου δεν μπορείς να δανειστείς από την κεντρική τράπεζα, τότε θα πρέπει να είσαι πολύ προσεκτικός στη δημοσιονομική διαχείριση, δεδομένου ότι το έλλειμμα δεν μπορεί να διατηρηθεί επί μακρόν. Το ΔΝΤ μπλέχτηκε στο πρόβλημα της Αργεντινής από το 1991. Η πολιτική που ακολούθησε η Αργεντινή τη συγκεκριμένη δεκαετία ήταν εντελώς δικιάς του εμπνεύσεως και μάλιστα η Αργεντινή αποδείχτηκε ο καλύτερος μαθητής του. Εκτός από τις τεχνικές συμβουλές , το ΔΝΤ έδωσε δάνεια υποστήριξης της οικονομίας περίπου ύψους 10,5 δις δολάρια.
Και γιατί η «βοήθεια» κατέληξε σε τραγωδία;
Διότι το πρόγραμμα βίαιης δημοσιονομικής προσαρμογής που επέβαλλε το ΔΝΤ και ο Πρόεδρος Fernando de la Rua το 1999, οδήγησε την χώρα σε μεγάλη ύφεση , σε μεγάλη ανεργία αλλά και σε σημαντική υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας από τον οίκο Standar and Poor’s (Νοέμβριος 2000). Από τον Ιούνιο του 1998 έως το πρώτο τρίμηνο του 2002, με την κατάρρευση της οικονομίας της, η Αργεντινή έχασε πάνω από 20% του ΑΕΠ. Στο διάστημα από τον Δεκέμβριο του 2000 μέχρι τον Μάρτιο του 2002, στη διετία δηλαδή της δραματικής συρρίκνωσης της οικονομίας μας, είχαμε μια αύξηση της φτώχειας από 10% σε 40% και πραγματική εκτόξευση της ανεργίας. Η αδυναμία της Αργεντινής να δανειστεί από το εξωτερικό και την ελεύθερη αγορά με αποτέλεσμα να εξαρτάται αποκλειστικά από τα χρήματα του ΔΝΤ. Τις 5 Δεκεμβρίου 2001 το ΔΝΤ αρνήθηκε να χορηγήσει μία δόση ύψους 1,3 δις δολάρια από το συμφωνηθέν αρχικά δάνειο επιμένοντας σε περαιτέρω μειώσεις μισθών , συντάξεων και γενικά του δημοσιονομικού ελλείμματος. Τα spreads των αργεντινών ομολόγων ανέβηκαν στο 42,0% το Δεκέμβριο του 2001. Είχε αρχίσει η πλήρης κατάρρευση της οικονομίας.
Πότε ο κόσμος άρχισε να βγαίνει στους δρόμους με τις κατσαρόλες;
Και γιατί κάποιοι πολιτικοί της Αργεντινής υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τη χώρα με ελικόπτερα;
Το 2001 ο κόσμος φοβούμενος τα χειρότερα , άρχισε να κάνει αναλήψεις σημαντικών ποσών από τις καταθέσεις που διατηρούσε στις Τράπεζες μετατρέποντάς τες σε δολάρια και στέλνοντας τα χρήματα αυτά στο εξωτερικό. Δημιουργήθηκε ένα είδος «Τραπεζικού πανικού». Η Κυβέρνηση Fernando de la Rua υιοθέτησε μια σειρά μέτρων (γνωστά ως corralito), που επί της ουσίας πάγωναν όλες τις τραπεζικές καταθέσεις για δώδεκα μήνες , επιτρέποντας μόνο την ανάληψη μικρών χρηματικών ποσών. Τα περιοριστικά αυτά μέτρα μαζί με τα σοβαρά προβλήματα που δημιούργησαν γενικότερα στην οικονομία έφεραν σε απόγνωση τον αργεντίνικο λαό με αποτέλεσμα (κυρίως η μικρομεσαία τάξη) να κατέβει στους δρόμους κυρίως στο Μπουένος Άϊρες. Αναπτύχθηκαν λαϊκές διαμαρτυρίες στις οποίες οι συμμετέχοντες χτυπούσαν κατσαρόλες, κουτάλες και άλλα μέσα της κουζίνας(γνωστές ως cacerolo). Οι διαδηλώσεις αυτές έγιναν στο τέλος του 2001 και συνεχίστηκαν στις αρχές του 2002. Οι μεγαλύτερες συγκρούσεις έγιναν στις 20 και 21 Δεκεμβρίου του 2001 ( αφού προηγουμένως ο πρόεδρος Fernando de la Rua είχε προκηρύξει τη χώρα σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης) όπου υπήρξαν και αρκετοί νεκροί που είχαν ως αποτέλεσμα τη φυγή του Fernando de la Rua με ελικόπτερο από το προεδρικό μέγαρο (Casa Rosada) στις 21.12.2001.
Τι απέγιναν τα λεφτά των καταθετών;
Νομίζω ότι δεν υπήρξε απώλεια σε καταθέσεις . Όμως γνωρίζω ότι όλες οι καταθέσεις που υπήρχαν νομίμως και με προτροπή της κυβέρνησης , σε ξένο νόμισμα (με ισοτιμία 1 πέσος προς 1 δολάριο) μετατράπηκαν με απόφαση της κυβέρνησης (Πρόεδρος Duhalde) σε αργεντίνικα πέσος ( η λεγόμενη pesification) με νέα ισοτιμία 4 πέσος προς 1 δολάριο.
Τι ομοιότητες και τι διαφορές υπάρχουν στην τραγωδία που βίωσε η χώρα του ταγκό με αυτό που ζούμε σήμερα στην Ελλάδα;
Καλό είναι να μην κάνουμε μηχανιστικές μεταφορές ανάμεσα σε χώρες. Φαίνεται ότι υπάρχουν αρκετές ομοιότητες (πρόγραμμα ΔΝΤ) αλλά και πολλές και σημαντικές διαφορές (παραγωγική βάση , εξαγωγικές δυνατότητες, αλλά κυρίως και καθοριστικά η ύπαρξη του ενιαίου νομίσματος και της ευρωζώνης).
Ποια είναι η εκτίμηση που κάνετε για την Ελλάδα, με δεδομένο ότι η φοροδοτική ικανότητα των Ελλήνων εξαντλείται αλλά τον Ιούνιο θα χρειαστούν νέα μέτρα;
Τα νέα μέτρα ,ύψους 13 με 14 δις ευρώ , έχουν ήδη εξαγγελθεί μέχρι το 2014. Το ζήτημα είναι ότι το πιο πιθανό είναι να επιβληθούν νέα μέτρα πάνω στα νέα μέτρα. Όμως το νέο γεγονός που προέκυψε αφορά πλέον στην ύπαρξη διαφωνιών και μάλιστα σε επίπεδο κορυφής της Γερμανικής Κυβέρνησης , σχετικά με τις ρεαλιστικές προοπτικές εξόδου της Ελλάδος από την κρίση. Αποτελεί γεγονός αναμφισβήτητο πλέον ότι οι «διασώστες» της Ελλάδος έχουν βυθιστεί σε ένα δίλημμα που δεν φαίνεται να έχει κάποια λύση. Θεωρούν ότι η χρεοκοπία της Ελλάδος εντός της Ευρωζώνης είναι η μοναδική λύση πλέον για το ελληνικό ζήτημα. Βέβαια για τους γνωρίζοντες κάτι τέτοιο αποτελεί το βασικό στόχο της Γερμανικής Κυβέρνησης σχεδόν από την αρχή της ελληνικής κρίσης χρέους. Φθάνει να ανατρέξουμε στα πρώτα σχέδια της Μέρκελ που ακολούθησαν τόσο τη δημιουργία του προσωρινού μηχανισμού στήριξης EFSF αλλά κυρίως του μονίμου μηχανισμού ESM , του οποίου την έναρξη λειτουργίας μετέφεραν ένα χρόνο νωρίτερα (1η .Ιουλίου 2012). Η συγκεκριμένη θέση της γερμανικής κυβέρνησης χρειάζεται όμως να ειπωθεί τη σωστή στιγμή έτσι ώστε αν καταρρεύσει η Ελλάδα δεν θα πρέπει αυτό να συμβεί εξαιτίας της Γερμανίας. Πολιτικά είναι αρκετά δύσκολο ξαφνικά να αλλάξουν ρότα και να προχωρήσουν στο αναπόφευκτο βήμα δεδομένου ότι ενώ είναι σίγουροι για την αδυναμία της Ελλάδος να εκτελέσει το πρόγραμμα, εξακολουθούν να διστάζουν επειδή είναι δύσκολο ακόμα και τώρα να εκτιμηθεί το πώς θα εξελιχθούν τα γεγονότα στην περίπτωση της χρεοκοπίας εντός του ευρώ. Σύμφωνα με πολλούς αναλυτές μια κατάρρευση της ελληνικής οικονομίας θα έχει επιπτώσεις και στον παραπαίοντα ευρωπαϊκό τραπεζικό τομέα. Οι γερμανικές τράπεζες και οι αντίστοιχες γαλλικές θα έπρεπε να διαγράψουν οριστικά όχι μόνο τα ελληνικά ομόλογα αλλά και τα πολυάριθμα δάνεια που έχει λάβει ο ελληνικός ιδιωτικός τομέας. Για τις γερμανικές τράπεζες το κόστος υπολογίζεται σε 14 δισ. ευρώ, για τις γαλλικές σε 35 δισ. ευρώ. Στη χειρότερη περίπτωση η γερμανική κυβέρνηση θα μπορούσε να χάσει δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ. Σύμφωνα λοιπόν με τη γερμανική κυβέρνηση μία είναι η εφικτή, πλην όμως ακριβή, στρατηγική: η χρεοκοπία εντός της Ευρωζώνης. Με αυτό τον τρόπο θα μπορούσε να πέσει το δυσθεώρητο ελληνικό χρέος σε ανεκτά επίπεδα, εξέλιξη που θα επέτρεπε μία νέα οικονομική και πολιτική αφετηρία για την Ελλάδα.
Αυτό που θα ζήσουμε είναι η βαλκανοποίηση της χώρας ή κάτι χειρότερο που δεν έχουμε φανταστεί;
Νομίζω ότι θα ζήσουμε μια δραστική μείωση μισθών και συντάξεων που θα μας απομακρύνει από τις αναπτυγμένες οικονομίες της Δύσης και θα μας φέρει πιο κοντά σε μισθούς χωρών της νέας Ευρώπης. Όμως θα εξακολουθήσουμε να είμαστε πολύ υψηλότερα από το επίπεδο ζωής των τελευταίων . Αυτό θα είναι και το νέο επίπεδο εκκίνησης για την ελληνική οικονομία.
Ας υποθέσουμε ότι μένουμε στη ζώνη του ευρώ. Πως θα είναι η ζωή του μέσου Έλληνα, μετά και τις τελευταίες μειώσεις σε μισθούς και συντάξεις;
Δύσκολη με μεγάλη αύξηση της φτώχειας. Θα πρέπει αυτό να γίνει κατανοητό αν θέλουμε να καλυτερέψουμε τη ζωή μας.
Με βάση τις δραματικές εξελίξεις, πόσα χρόνια θα χρειαστούμε για να επανέλθουμε στα επίπεδα του 2008;
Δεν ξέρω αν θα επανέλθουμε στο επίπεδο του 2008 , όμως γνωρίζω ότι αν δεν σκεφτούμε σοβαρά για το μέλλον μας δεν είναι καθόλου βέβαιο αν θα υπάρξει όχι καλύτερο … αλλά απλά ..Α μέλλον.
ΚΩΣΤΑΣ ΜΕΛΑΣ ,Εφημερίδα ΝΙΚΗ. 18.02.2012.