Γιατί οι κερδοσκόποι χτυπούν τώρα ισχυρές οικονομίες της Ευρωζώνης, όπως για παράδειγμα η Ιταλία;
Πρέπει να γίνει κατανοητό κατ’ αρχάς, το πώς λειτουργούν οι χρηματοπιστωτικές αγορές με στόχο τις βραχυχρόνιες υψηλές αποδόσεις. Μετά από προσεκτική μελέτη ανακαλύπτουν που υπάρχουν «χάσματα» στα χρηματοοικονομικά δεδομένα μιας χώρας ή μιας επιχείρησης τα οποία αναδεικνύουν και τα θέτουν σε γνώση των ενδιαφερομένων υπό μορφή προειδοποίησης λέγοντας τους ότι αν δεν «διορθωθούν» σύμφωνα με τις επικρατούσες οικονομικές αντιλήψεις (οι οποίες τους επιτρέπουν να λειτουργούν έτσι και στη δημιουργία των οποίων έχουν άμεση συμβολή) θα αποσύρουν την εμπιστοσύνη τους. Δηλαδή θα γνωμοδοτήσουν αρνητικά για την οικονομική τους κατάσταση πράγμα που συνεπάγεται καμπανάκι για αυξημένο κίνδυνο. Με βάση αυτές τις εκτιμήσεις ο ένας μετά τον άλλο οι μεγάλοι θεσμικοί επενδυτές (επενδυτικές τράπεζες, hedge funds, mutual funds, διαχειριστές ομολόγων κτλ) κατ’ αρχάς απαιτούν υψηλότερο ασφάλιστρο κινδύνου και στη συνέχεια εφόσον οι συγκεκριμένες χώρες έχουν μπει πλέον στο στόχαστρο αποσύρονται προκαλώντας αδυναμία στην αναχρηματοδότηση του χρέους. Όσοι εξ αυτών καταφέρνουν να βγουν εγκαίρως αποκομίζουν υψηλά κέρδη. Υπάρχουν όμως και πολλοί που παγιδεύονται και εγκλωβίζονται στο ίδιο τους το παιχνίδι. Βεβαίως και αυτοί έχουν χίλιους τρόπους να μειώσουν τις απώλειες τους. Όμως για να υπάρξει «αγορά» κάποιος πρέπει να χάνει και κάποιος να κερδίζει. Αυτό γίνεται γιατί ο κάθε επενδυτής διαμορφώνει διαφορετικές προσδοκίες για το μέλλον . Ως παράδειγμα μπορεί να αναφερθεί η χρονική στιγμή που κάποιος αποφασίζει να αποχωρίσει, ή το ύψος της απόδοσης που επιθυμεί να εξάγει. Δηλαδή οι προσδοκίες σχετίζονται όχι μόνο με πληροφορίες αλλά και με τα ανθρωπολογικά χαρακτηριστικά των παικτών. Τώρα ευθέως απαντώ στην ερώτησή σας. Οι έντονες αδυναμίες στο αρχιτεκτονικό χτίσιμο του ενιαίου νομίσματος που ορισμένοι από εμάς τις είχαμε εντοπίσει και προειδοποιήσει εμφανίστηκαν στην επιφάνεια έντονα με την παγκόσμια κρίση του αμερικανικού χρηματοπιστωτικού συστήματος αλλά και του αντίστοιχου ευρωπαϊκού. Οι ευρωπαϊκές χώρες έσπευσαν να διασώσουν (ακόμα πρέπει να γίνουν πολλά για την εξυγίανση του ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού συστήματος) τις τράπεζές τους αυξάνοντας υπέρμετρα τα δημοσιονομικά ελλείμματά τους και κατά συνέπεια το δημόσιο χρέος. Αυτή η κατάσταση σχετικής αδράνειας του τραπεζικού συστήματος μέχρι να διασωθεί απορρόφησε τεράστια ποσά ρευστότητας που πήγαν για την κάλυψη των μαύρων τρυπών του χρηματοπιστωτικού συστήματος στερώντας την από τις ανάγκες της πραγματικής οικονομίας . Επομένως η παγκόσμια οικονομική κρίση δημιούργησε έντονα προβλήματα ανάπτυξης του ΑΕΠ των χωρών σε παγκόσμιο επίπεδο. Τα σημαντικότερα στην ΕΕ λόγω των περιοριστικών πολιτικών που εφαρμόζονται σύμφωνα με τη συνθήκη του Μάαστριχτ. Ενώ λοιπόν το χρηματοπιστωτικό σύστημα μπορεί να διασώζεται με δημοσιονομικό κόστος των εθνικών κυβερνήσεων και παράλληλα να μπορεί να δανείζεται με χαμηλότατο επιτόκιο από την ΕΚΤ , οι χώρες που το διέσωσαν και με τους δικούς τους πόρους λειτουργεί και χρηματοδοτεί η ΕΚΤ θα πρέπει να δανείζονται από τις χρηματοπιστωτικές αγορές ακόμα και σε περιπτώσεις που το κόστος γίνεται απαγορευτικό διότι στην ΕΕ απαγορεύεται η νομισματοποίηση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία κτλ , ενώ απαγορεύεται και η διάσωση χωρών που κινδυνεύουν από χρεωκοπία. Οι χρηματοπιστωτικές αγορές εκμεταλλευόμενες αυτές τις απίστευτες επιλογές των ευρωπαίων στο χτίσιμο του ευρώ, άρχισαν να επιτίθενται στις χώρες που εμφάνιζαν εντονότερα και εμφανή προβλήματα , διαφορετικού είδους η κάθε μία, αλλά όλα συσχετιζόμενα με κάποιο τρόπο με τον τρόπο δόμησης του ευρώ και των «υποσχέσεων αξιοπιστίας » που αυτός ο τρόπος δόμησης παρείχε στους παίκτες της παγκόσμιας οικονομίας. Σιγά – σιγά έθετε τη λογική δόμησης του ευρώ σε δοκιμασία: με την Ελλάδα στην αρχή: η συνθήκη του Μάαστριχτ προβλέπει μη διάσωση χωρών , σας προκαλούμε θα το τηρήσετε; Υποχώρησε βεβαίως η ΕΕ. Επιχείρησε να διασώσει την Ελλάδα. Το ίδιο μετά με την Ιρλανδία και την Πορτογαλία. Οι χρηματοπιστωτικές αγορές όμως επιμένουν γιατί το ευρώ εξακολουθεί να μην δομείται σωστά. Η επίθεση στην Ιταλία λόγω του υψηλού χρέους αλλά και της πολιτικής αστάθειας προκαλεί αυτή την φορά τον μηχανισμό EFSF που δημιούργησε η ΕΕ . Διότι τα μεγέθη της Ιταλίας είναι τεράστια (ΔΧ 1,920 τρις ευρώ). Επομένως όσο παραμένουν τα προβλήματα στη δόμηση του ευρώ και δεν λαμβάνονται μέτρα ουσιαστικής επίλυσής τους , όπως η λειτουργία της ΕΚΤ ως έσχατου δανειστεί , δεν θα επέλθει ηρεμία. Βεβαίως θα πρόκειται για μια εκ νέου προσωρινή ηρεμία διότι το πρόβλημα είναι δομικό και βρίσκεται στην αρχιτεκτονική δημιουργία της ζώνης του ευρώ που κατά το κοινώς λεγόμενο αποτελεί όχι μόνο μια «μη βέλτιστη νομισματική ζώνη» αλλά και μια διακυβερνητική ζώνη χωρίς ενιαία πολιτική καθοδήγηση με ότι αυτό συνεπάγεται.
Τι εξελίξεις σηματοδοτεί μια ενδεχόμενη απώλεια του «τριπλού Α» για τη Γαλλία;
Ο μηχανισμός χρηματοπιστωτικής σταθερότητας EFSF στηρίζεται στις χώρες που έχουν βαθμολογία από τους οίκους αξιολόγησης ΑΑΑ. Τέτοιες χώρες είναι η Γερμανία , η Γαλλία, η Αυστρία , η Φιλανδία και η Ολλανδία. Οι Γερμανία κα η Γαλλία συμμετέχουν με το 47,37 % στην παροχή εγγυήσεων στον μηχανισμό. Ουσιαστικά η αξιολόγηση ΑΑΑ του μηχανισμού στηρίζεται σε αυτές τις δύο χώρες . Αν υποβαθμιστεί η Γαλλία (συμμετέχει 20,31%) ουσιαστικά καταρρέει ο Μηχανισμός διότι θα ανέβει το κόστος δανεισμού του.
Κατά πόσο είναι υπαρκτός ο κίνδυνος οι φλόγες της κρίσης να «κάψουν» και τον σκληρό πυρήνα της Ευρωζώνης;
Ο κίνδυνος είναι περισσότερο από υπαρκτός , βρίσκεται προ των πυλών. Για το λόγο αυτό κυκλοφόρησε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το κείμενο για την έκδοση ευρωομολόγων (20.11.2011). Φαίνεται ότι για πρώτη φορά η Α. Μέρκελ προτίθεται να το συζητήσει και να το αποδεκτεί χωρίς να γνωρίζουμε λεπτομέρειες , βεβαίως αφού λάβει ως αντάλλαγμα την αλλαγή των ευρωπαϊκών συνθηκών σύμφωνα με τα δικά της σχέδια.
Μήπως ήρθε η ώρα των μεγάλων αποφάσεων, κάτι που σημαίνει ότι πρέπει να ξεχάσουμε την ΕΕ με τη σημερινή της μορφή;
Νομίζω ότι η ζώσα πραγματικότητα οδηγεί στις μεγάλες αποφάσεις και ως εκ τούτου είμαστε κοντά σε αυτό που ρωτάτε . Η ΕΕ με τη σημερινή της μορφή δεν έχει λόγο ύπαρξης. Σε μια Ένωση εισέρχεται κάποιος για να έχει και κάποιο όφελος.
Χωρούν όλες οι χώρες στο σκληρό πυρήνα της ΕΕ και ποιες είναι οι βασικές υποψήφιες να δουν την πόρτα της εξόδου;
Νομίζω ότι για την ώρα η ΕΕ δει είναι έτοιμη να αντέξει την έξοδο καμίας χώρας. Με τα σημερινά δεδομένα φαίνεται ότι η είσοδος στο ευρώ είναι ανέκκλητος. Οι πιθανοί κίνδυνοι από μία διάλυση, τόσο για τις οικονομίες της Ευρωζώνης όσο και για το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, είναι τόσο μεγάλοι που συχνά εκλαμβάνονται ως λόγος προκειμένου να μη συμβεί ποτέ.
Τι εννοούμε όταν λέμε Ευρώ δύο ταχυτήτων;
Θεωρητικά εννοούμε ένα σκληρό ευρώ που θα κυκλοφορεί σε χώρες του πυρήνα της ΕΕ (Γερμανία, Αυστρία, Ολλανδία, Φιλανδία) και τον σχηματισμό ενός άλλου ευρώ που θα κυμαίνεται σε συγκεκριμένο και προκαθορισμένο εύρος γύρω από το ισχυρό ευρώ. Όμως νομίζω ότι δεν μπορεί να υπάρξει κάτι τέτοιο. Σε αυτή την περίπτωση είναι σωστότερο κάθε χώρα να αποκτήσει το δικό της νόμισμα και να ασκεί ανεξάρτητη νομισματική πολιτική.
Πως και ποιοι θα λαμβάνουν τις αποφάσεις στη νέα φάση της ΕΕ;
Νομίζω ότι χωρίς την Γερμανία δεν μπορεί να υπάρξει καμία απόφαση. Μην αυταπατώμεθα αυτοί που αποφασίζουν είναι οι κυρίαρχοι και ως γνωστόν είναι οι αποφασίζοντες στις έκτακτες περιπτώσεις , και τέτοιοι είναι οι Γερμανοί.
Πως σχολιάζετε την άποψη όσων υποστηρίζουν ότι δε συμφέρει τη Γερμανία η διατήρηση του ευρώ και της Ευρωζώνης;
Νομίζω ότι η άποψη αυτή δεν στηρίζεται ούτε σε οικονομικά ούτε σε γεωπολιτικά δεδομένα. Είναι σχεδόν στον αέρα δεδομένου ότι δεν λαμβάνει υπόψη του τις γενικότερες αναλύσεις για τις διεθνείς εξελίξεις. Θα το αναλύσουμε όμως σε μια άλλη ευκαιρία διότι παρουσιάζει ως ζήτημα εξαιρετικό ενδιαφέρον.
Και τι επιπτώσεις θα υπάρξουν για την Ελλάδα και κατά πόσο είναι υπαρκτός ο κίνδυνος επιστροφής στη δραχμή;
Ο κίνδυνος είναι υπαρκτός στο βαθμό που δεν επιλύονται τα προβλήματα του ευρώ σε επίπεδο ευρωζώνης. Η Ελλάδα με την μέχρι σήμερα συμπεριφορά των Κυβερνήσεών της απλά αναμένει τις αποφάσεις.
Κώστας Μελάς (Συνέντευξη στην εφημερίδα Νίκη ,27.11.2011).