Τι είναι οι περίφημες αγορές στις ορέξεις των οποίων λαοί και κράτη πρέπει να υπακούουν
Κατ’ αρχάς πρέπει να κάνουμε μια σαφή διάκριση και να πούμε τα πράγματα με το όνομα τους. Ή θα πρέπει να υιοθετήσουμε τον όρο παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές ή να τις ονομάσουμε παγκόσμιες καπιταλιστικές αγορές και να συμπεριλάβουμε εκεί και τις πολυεθνικές επιχειρήσεις του μη χρηματοπιστωτικού τομέα, οι οποίες ασχολούνται με την πραγματική οικονομία όπως είναι ο τεχνολογικός τομέας. Δεν πρέπει να ντρεπόμαστε να το πούμε, μιλάμε για καπιταλιστικές αγορές.
Τη δεκαετία του ‘30 καθιερώθηκε ο όρος αγορά χωρίς το επίθετο καπιταλιστική όταν κατά τη διάρκεια της μεγάλης κρίσης 1929-1932, η λέξη καπιταλισμός προκαλούσε τόση απέχθεια στον κόσμο, δεδομένου ότι είχε προκαλέσει τεράστια απώλεια στα εισοδήματα, ανεργία και πανικό. Αυτό οδήγησε στον όρο αγορές που είναι στην πραγματικότητα οι καπιταλιστικές αγορές.
Η αυτονόμηση των χρηματοπιστωτικών αγορών
Οι χρηματοπιστωτικές αγορές είναι μεγάλες επενδυτικές τράπεζες, και τα μεγάλα hedge και mutual funds, που είναι μεγάλοι θεσμικοί παίκτες της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής αγοράς. Από την άλλη υπάρχουν οι πολυεθνικές επιχειρήσεις που ασχολούνται με προϊόντα της πραγματικής οικονομίας.
Μιλώντας όμως για αγορές τα τελευταία είκοσι χρόνια στη σύγχρονη φάση που βρισκόμαστε, αναφερόμαστε κυρίως στις χρηματοπιστωτικές αγορές γιατί σε αυτή τη φάση ανάπτυξης του καπιταλιστικού συστήματος οι χρηματοπιστωτικές αγορές έχουν καταφέρει να αυτονομηθούν σχετικά, τόσο από την πολιτική όσο και από την πραγματική οικονομία.
Μιλώντας όμως για αγορές τα τελευταία είκοσι χρόνια στη σύγχρονη φάση που βρισκόμαστε, αναφερόμαστε κυρίως στις χρηματοπιστωτικές αγορές γιατί σε αυτή τη φάση ανάπτυξης του καπιταλιστικού συστήματος οι χρηματοπιστωτικές αγορές έχουν καταφέρει να αυτονομηθούν σχετικά, τόσο από την πολιτική όσο και από την πραγματική οικονομία.
Σε προηγούμενη φάση οι χρηματοπιστωτικές αγορές ήταν ο απλός υπηρέτης της πραγματικής οικονομίας, το λιπαντικό που επέτρεπε στη πραγματική οικονομία να λειτουργεί και γι αυτό δημιουργούσε πολύ μικρότερες κρίσεις, ενώ σήμερα οι χρηματοπιστωτικές αγορές με την αυτονομία τους έχουν επιβάλλει τον τρόπο λειτουργίας τους σε όλο το οικονομικό σύστημα και ταυτόχρονα στο κοινωνικό σύστημα.
Η πραγματική οικονομία πλέον λειτουργεί real time
Δεν έχουμε μόνο μια διόγκωση, μια υπερμεγέθους ανάπτυξη του χρηματοπιστωτικού συστήματος στις χώρες της ανεπτυγμένης Δύσης, σε σχέση με την πραγματική οικονομία αλλά και μια ποιοτική αλλαγή. Η αλλαγή συνίσταται στο ότι, τόσο η πραγματική οικονομία όσο και οι επιχειρήσεις πρέπει να λειτουργούν σαν το χρηματιστήριο, δηλαδή in real time (σε πραγματικό χρόνο).
Κάθε στιγμή, κάθε λεπτό πρέπει να παρουσιάζουν κέρδη και αποδόσεις ώστε να μπορούν να τοποθετούν εκεί τα χρήματα τους οι παίκτες-επενδυτές που χρησιμοποιούν τα χρηματοπιστωτικά εργαλεία όπως οι μετοχές, τα παράγωγα και τα ομόλογα.
Κάθε στιγμή, κάθε λεπτό πρέπει να παρουσιάζουν κέρδη και αποδόσεις ώστε να μπορούν να τοποθετούν εκεί τα χρήματα τους οι παίκτες-επενδυτές που χρησιμοποιούν τα χρηματοπιστωτικά εργαλεία όπως οι μετοχές, τα παράγωγα και τα ομόλογα.
Η συμπίεση του εργατικού κόστους
Εκλείπει από τη Δύση σε μεγάλο βαθμό η στρατηγική ανάπτυξη βάθους των επιχειρήσεων. Με απλά λόγια μια επιχείρηση για να αναπτυχθεί πρέπει να σκεφτεί και να στοχεύσει εις βάθος, να κάνει στρατηγική ανάπτυξη κάτι που δεν γίνεται όμως σε «πραγματικό χρόνο», δηλαδή με βραχυχρόνια λογική . Ο real time χρόνος επιβάλλεται στην λειτουργία των επιχειρήσεων και τις αδρανοποιεί και δημιουργεί τεράστια προβλήματα στην πραγματική οικονομία. Το αποτέλεσμα είναι η οικονομία να προσπαθεί να αποβάλλει από πάνω της αυτό που ονομάζουμε σταθερά κόστη, τα οποία πλέον αποτελούν βάρος. Τα πάγια λοιπόν, οι μισθοί και οι εργατικές συμβάσεις η χρηματικοποίηση της οικονομίας δεν επιτρέπει να υπάρχουν. Επιχειρείται όλα τα στοιχεία του ενεργητικού να είναι ρευστά και εμπορεύσιμα, να μπορούν να αξιοποιηθούν και να πουληθούν. Γι’ αυτό βλέπουμε την μετακίνηση μεγάλων παραγωγικών μονάδων στην Κίνα ή την Ινδία και γενικά στην Ανατολή, διατηρώντας μόνο το brand name.
Αγορές ολιγοπώλια με ονοματεπώνυμο
Οι χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις είναι γνωστές και επώνυμες και μάλιστα βρισκόμαστε σε φάση συγκεντροποίησης με τις περίφημες αγορές, εξαγορές και συγχωνεύσεις. Ολιγοπώλια στις αγορές χρήματος ,κεφαλαίου και παραγώγων δημιουργεί μια ομάδα κορυφαίων τραπεζών του πλανήτη, που οι δέκα σημαντικότερες είναι: Morgan Stanley, Goldmann Sachs, JP Morgan Chase, City Group, Deutsche Bank, UPS, Credit Suisse, Barklays, RBS (Royal Bank of Scotland) και η HSBC.
Αυτές είναι οι σημαντικότερες επενδυτικές τράπεζες οι οποίες καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό, με λειτουργία καρτέλ δηλαδή ολιγοπωλίου την παγκόσμια οικονομία.
Με υπαρκτές αντιθέσεις βεβαίως μεταξύ τους, αυτές οι τράπεζες και οι θυγατρικές τους που είναι διασκορπισμένες σε όλο τον κόσμο, αλλά και μέσω των off shore που έχουν δημιουργήσει καταφέρνουν σε μεγάλο βαθμό να κινούν τα νήματα των χρηματοπιστωτικών αγορών.
Αυτές είναι οι σημαντικότερες επενδυτικές τράπεζες οι οποίες καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό, με λειτουργία καρτέλ δηλαδή ολιγοπωλίου την παγκόσμια οικονομία.
Με υπαρκτές αντιθέσεις βεβαίως μεταξύ τους, αυτές οι τράπεζες και οι θυγατρικές τους που είναι διασκορπισμένες σε όλο τον κόσμο, αλλά και μέσω των off shore που έχουν δημιουργήσει καταφέρνουν σε μεγάλο βαθμό να κινούν τα νήματα των χρηματοπιστωτικών αγορών.
Πολιτικοί, αγορές και κόμματα
Υπάρχει μια ολοένα και πιο στενή σχέση των πολιτικών ηγεσιών και των κρατών με το χρηματοπιστωτικό τομέα. Το κράτος είναι η αντανάκλαση των κοινωνικών δυνάμεων που υπάρχουν. Τα κράτη της Δύσης βρίσκονται σε μια κάθοδο της γεωπολιτικής του θέσης στο παγκόσμιο καταμερισμό δύναμης και εργασίας αφού έχει υποχωρήσει σημαντικά η βιομηχανική τους παραγωγή. Κρατούν στη Δύση μόνο την υψηλή τεχνολογία και τις χρηματοπιστωτικές εργασίες. Η αιχμή του δόρατος είναι πλέον ο χρηματοπιστωτικός τομέας. Το χρηματοπιστωτικό σύστημα δεν επιβάλλεται στους πολιτικούς, ούτε μπορεί να ερμηνευθεί ως μια συνομωσιολογική κατασκευή. Το σύστημα έχει βρει την ευκαιρία και συνεργάζεται αρμονικά με τους πολιτικούς φορείς, αλλιώς δεν θα μπορούσε να συντελεστεί η απελευθέρωση των αγορών. Οι πολιτικοί ανοίγουν την πόρτα αλλά δεν μπορούν μετά να ελέγξουν τις μετέπειτα δράσεις των αγορών που έχουν πλέον ξεφύγει, έχουν αποκτήσει δύναμη και μπορεί να δημιουργήσουν προβλήματα στην ίδια την πολιτική τάξη.
Για παράδειγμα η τελευταία κρίση 2007-2010 των subprimes έθεσε σε σοβαρή αμφισβήτηση την επικυριαρχία της Αμερικής και της Δύσης σε όλο τον κόσμο. Η ίδια η ανεξέλεγκτη λειτουργία των αγορών το έκανε αυτό. Άρα η πολιτική ηγεσία που είναι ο συλλογικός εκφραστής των συμφερόντων της Δύσης και όχι κάποιου μεμονωμένου τομέα προσπάθησε να διασώσει τις τράπεζες, το χρηματοπιστωτικό σύστημα εν γένει, που ενώ ζει με τα λεφτά των φορολογουμένων εξακολουθεί να βγάζει κέρδη, είναι ένα είδος ζόμπι, και αυτό είναι από μόνο του απίστευτο. Οι πολιτικοί της Δύσης και ειδικά οι αγγλοσάξονες , δεν επιθυμούν να προβούν σε δραστικές ρυθμίσεις του συστήματος γιατί θα πριονίσουν το κλαδί της κυριαρχίας μέσω της οποίας επιβάλλουν την εξουσία τους στις υπόλοιπες δυνάμεις του κόσμου.
Ένα δύσκολο ερώτημα οικονομικής εξάρτησης
Και θέτω ένα ερώτημα που είναι δύσκολο να απαντηθεί, ποιός είναι εξαρτημένος σήμερα, οι ΗΠΑ ή η Κίνα; Η Κίνα εξάγει προϊόντα στη δύση και με τα χρήματα που παίρνει αγοράζει Αμερικανικά ομόλογα για να μπορούν οι αμερικάνοι καταναλωτές να αγοράζουν κινέζικα προϊόντα. Ποιός είναι πιό εξαρτημένος, η Κίνα ή οι ΗΠΑ; Ποιός έχει το πάνω χέρι; Η απάντηση είναι δύσκολο να δοθεί. Υπάρχει λοιπόν ένα δίκτυο στο οποίο έχουν ενταχθεί όλες οι αναπτυσσόμενες οικονομίες, μεγάλες δυνάμεις με πόρους και ένας πολύ σημαντικός πόρος είναι το ανθρώπινο δυναμικό. Επομένως η Κίνα φαντάζει αυτή τη στιγμή ως μια ανερχόμενη δύναμη που στηρίζει την εξαγωγική της δραστηριότητα, στην υποστήριξη της καταναλωτικής δύναμης των Αμερικάνων μέσω της αγοράς χρέους του αμερικάνικου δημοσίου.
Ο καπιταλισμός καζίνο
Ο καπιταλισμός καζίνο, είναι η ακραία μορφή του χρηματοπιστωτικού συστήματος, όπου όλα είναι στοίχημα. Τα πιο πολλά προϊόντα που παράγονται προσομοιάζουν με πράξεις στοιχήματος. Στην ουσία βρισκόμαστε μπροστά σε μια τεράστια φούσκα. Έτσι άλλη είναι η πραγματικότητα και άλλη η οικονομική της εικόνα. Όποια οικονομική εκπομπή και αν παρακολουθήσετε, ακόμη και ελληνική, θα νομίσετε ότι όλη η οικονομία είναι η άνοδος και η πτώση των μετοχών. Δεν υπάρχει τίποτα άλλο, ούτε εργαζόμενοι, ούτε επιχειρηματίες που παράγουν προϊόντα. Σε παγκόσμια κλίμακα όλη η οικονομία περνάει μέσα από το χρηματιστήριο.
Αυτό συνέβη τα τελευταία είκοσι χρόνια. Παλιότερα το χρηματιστήριο της Φρανκφούρτης ήταν ασήμαντο, όπως και του Τόκιο και των Παρισίων. Τα σημαντικά ήταν της Νέας Υόρκης και του Λονδίνου τα λεγόμενα αγγλοσαξονικά.
Αυτό συνέβη τα τελευταία είκοσι χρόνια. Παλιότερα το χρηματιστήριο της Φρανκφούρτης ήταν ασήμαντο, όπως και του Τόκιο και των Παρισίων. Τα σημαντικά ήταν της Νέας Υόρκης και του Λονδίνου τα λεγόμενα αγγλοσαξονικά.
Σήμερα έχουμε την κυριαρχία του αμερικάνικου παραδείγματος όπου το χρηματιστήριο επιβάλλεται στην οικονομία ενώ παραδοσιακά οι οικονομίες της Κεντρικής Ευρώπης και της Ιαπωνίας στηρίζονταν στη συνεργασία του τραπεζικού τομέα με τις βιομηχανικές επιχειρήσεις. Σήμερα έχουμε μια απίστευτη στρέβλωση και τα χρηματιστήρια κυριαρχούν πάνω στην πραγματική οικονομία, αντί να συμβαίνει το αντίθετο.
Ο Κώστας Μελάς είναι συγγραφέας του βιβλίου «Οι σύγχρονες κρίσεις του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος (1974-2008)» που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Λιβάνη.
Συνέντευξη στο Κουτί της Πανδώρας (http://www.koutipandoras.gr/?p=12240).
Δημοσιευμένο στις 22 Νοε 2011 | ΡΕΠΟΡΤΑΖ-ΕΙΔΗΣΕΙΣ | Συντάκτης: Μιγκέλ Σαμοθράκης
