Το Δημόσιο Χρέος των χωρών της Ευρωζώνης αυξήθηκε κατά 10,0% περίπου τόσο την περίοδο 2009 όσο και το 2010 . Από 69,3% το 2008 στο 78,7% το 2009 και σε 86,0% το 2010. Επίσης η τάση είναι ανοδική τουλάχιστον μέχρι το 2015.
Οι αυξήσεις αυτές οφείλονται στα πακέτα δημοσιονομικής ενίσχυσης που υιοθέτησαν οι χώρες της Ευρωζώνης κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008-2009, σε συνδυασμό με τη νομισματική χαλάρωση και τα γενικότερα μέτρα στήριξης του οικονομικού συστήματος.[1]Σύμφωνα με το ΔΝΤ εκτιμά πως το κόστος στήριξης του χρηματοπιστωτικού τομέα λόγω της κρίσης ανήλθε στο 1,7% του ΑΕΠ για τις χώρες του G20 (905 δις δολάρια) , ενώ τα μέτρα δημοσιονομικής χαλάρωσης ανήλθαν σε 2,0% του ΑΕΠ , τόσο το 2009 όσο και το 2010. Οι δαπάνες αυτές συνολικά, σε συνδυασμό με την ύφεση που προκάλεσε μείωση των εσόδων (κάτι που με έκπληξη ανακαλύπτουν πρώην υπουργοί οικονομικών και σύμβουλοί τους οικονομολόγοι άμεσα υπεύθυνοι για όσα σήμερα συμβαίνουν στην χώρα και οι οποίοι εξακολουθούν να δίνουν οδηγίες για το πώς η Ελλάδα μπορεί να βγει από την κρίση..) , συνέβαλαν στη δημιουργία δημοσιονομικών ελλειμμάτων της τάξης του 10,0% του ΑΕΠ στις περισσότερες χώρες της Δύσης. Στην Ευρωζώνη όλες οι χώρες παρουσίασαν σημαντική αύξηση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων τους και του δημοσίου χρέους. Μόνο η Φιλανδία και το Λουξεμβούργο , παρότι παρουσίασαν και αυτές σημαντική αύξηση των δημοσιονομικών τους ελλειμμάτων ,διατηρήθηκαν κάτω από το όριο του 3,0% σύμφωνα με το ΣΣΑ. Όμως όλα αυτά ήταν αναμενόμενα. Όλοι πρέπει να γνωρίζουν πλέον ότι η διάσωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος και της οικονομίας πραγματοποιείται μέσω της αύξησης των δημοσιονομικών ελλειμμάτων και του δημόσιου χρέους. Βέβαια αν η διάσωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος και της οικονομίας γενικότερα αποτελεί τον πρώτο στόχο στην παρούσα συγκυρία ο στόχος αυτός δεν μπορεί να εκπληρωθεί –ολοκληρωθεί αν δεν συνοδευτεί με μέτρα που οδηγούν στη μεγέθυνση του εισοδήματος. Στις οικονομίες της ευρωζώνης τα δημοσιονομικά ελλείμματα οφείλουν να μειωθούν για να αποφευχθεί στην πορεία ο πιθανός δημοσιονομικός εκτροχιασμός , όμως αυτό δεν μπορεί να γίνει σε βάρος της μεγεθυντικής διαδικασίας της οικονομίας. Σήμερα είναι σχεδόν απόλυτα αποδεκτό (από την πλειοψηφία των μελετητών, παρότι υπάρχουν ακόμα αρκετοί που επιμένουν σε αντίθετες απόψεις) ότι η δραστική μείωση των ελλειμμάτων σε περιορισμένο χρονικό διάστημα μέσω της μείωσης των δαπανών και αύξησης των φόρων έχουν βραχυπρόθεσμες και έντονες επιπτώσεις στη Συνολική Ζήτηση , με αποτέλεσμα την ενίσχυση της ύφεσης και των αντιπληθωριστικών πιέσεων και συνεπώς την απομάκρυνση από το ζητούμενο , δηλαδή τη μείωση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων .(Το οποίο συμβαίνει σήμερα στην ελληνική οικονομία αλλά σε διαφορετικό πλαίσιο) Είναι περίπου παγκοίνως αποδεκτό ότι η εξισορρόπηση των ελλειμμάτων στην Ευρωζώνη[2] μπορεί να γίνει μόνο μέσω ενός μεσομακροπρόθεσμου προγράμματος όπου το κύριο βάρος θα δινόταν στη μεγέθυνση της οικονομίας σε συνάρτηση βεβαίως μιας αντίστοιχης δημοσιονομικής προσαρμογής. Σε περιόδους ύφεσης της οικονομίας τα νεοκλασικά υποδείγματα (στοχαστικά ή μη) ενδογενούς μεγέθυνσης αποδεικνύονται παντελώς ανεφάρμοστα και χωρίς κανένα πρακτικό ενδιαφέρον. Επίσης όλα τα υποδείγματα γνωστά ως New Consensus models .
Παράλληλα και ανά πάσα στιγμή αν η διαδικασία της οικονομικής μεγέθυνσης χρειαζόταν περαιτέρω υποστηρικτικά στοχευμένα μέτρα δημοσιονομικής ενίσχυσης αυτά θα πρέπει να λαμβάνονται.
Όμως στην περίπτωση της ΕΕ υπάρχει ένας σημαντικότατος περιορισμός που πρέπει να ληφθεί υπόψη και να προστεθεί σε όσους προηγουμένως έχουν αναφερθεί. Ακούει στο γενικό όνομα , χρηματοπιστωτικές αγορές και στο ειδικό όνομα , κρίση χρέους στην περιφέρεια της ευρωζώνης. Για λόγους που χρειάζεται να αναφερθούν με κάθε λεπτομέρεια, οι παγκόσμιοι διαχειριστές ομολόγων απαιτούν από τις περιφερειακές χώρες της ευρωζώνης (Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία, Ισπανία και Ιταλία) να επισπεύσουν τη δημοσιονομική τους εξυγίανση , διαφορετικά τα κόστη θα εκτιναχθούν στα ύψη. Ήδη οι δύο πρώτες χώρες έχουν εισαχθεί στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης ενώ η Τρίτη βρίσκεται προ των πυλών. Αυτό που πραγματικά χρειάζεται να υπογραμμισθεί είναι ότι οι χρηματοπιστωτικές αγορές σύμφωνα με όσα ισχύουν τα τελευταία 30 χρόνια [3]λειτουργούν αφενός με κριτήρια καθημερινού στοιχήματος , μονοδιάστατης και σε όρους πραγματικού χρόνου αξιολόγησης , και συνεπώς αδιάφορης για οποιαδήποτε μεσομακροπρόθεσμη στρατηγική προσέγγιση των κρατικών ή επιχειρηματικών σχεδιασμών, και αφετέρου με κριτήρια μακροπρόθεσμου στοιχήματος (τι άλλο είναι τα CDS;).
Οι χώρες της ευρωζώνης θα πρέπει να ανακυκλώσουν περίπου 555δις ευρώ δημόσιο χρέος στον τρέχοντα χρόνο. Μόνο τον μήνα Ιανουάριο οι χώρες της ευρωζώνης θα πρέπει να δανεισθούν περίπου 8ο δις ευρώ. Οι συνολικές εκδόσεις δημοσίου χρέους αυτό τον χρόνο θα ανέλθουν συνολικά σε 814 δις ευρώ. Επίσης επιπροσθέτως περίπου 400 δις ευρώ αναμένεται ότι θα χρειασθούν στο πρώτο εξάμηνο του 2011 οι ευρωπαϊκές τράπεζες για κάλυψη των αναγκών τους.
Με την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί αναμένεται μια αύξηση του κόστους δανεισμού. Η αύξηση αυτή αναμένεται ότι θα επιβληθεί και στις δύο χώρες με την μεγαλύτερη πιστοληπτική ικανότητα στην ευρωζώνη , Γερμανία και Γαλλία οι οποίες θα εκδώσουν περίπου 380 δις ευρώ νέα ομόλογα το 2011.
Αν έτσι έχουν τα πράγματα ποια θα πρέπει να είναι η απάντηση της ΕΕ;
Το πρώτο που θα έπρεπε να κάνει είναι να εξασφαλίσει στα κράτη μέλη τις προϋποθέσεις ώστε να λειτουργήσει , αφού βεβαίως διαμορφωθεί , το μεσομακροπρόθεσμο πρόγραμμα μεγέθυνσης και δημοσιονομικής προσαρμογής. Βασικοί πυλώνες το χαμηλό κόστος δανεισμού των χωρών και η παρεμβατική επενδυτική πολιτική . Δηλαδή όπως συμπεριφέρεται η Ομοσπονδιακή Τράπεζα και η κυβέρνηση των ΗΠΑ. Όμως δυστυχώς η αρχιτεκτονική της ΕΕ ως προς την Νομισματική Διαχείριση και την Γενικότερη Οικονομική Διαχείριση είναι εντελώς διαφορετική. Οι λόγοι είναι πολλοί και μεταξύ αυτών πρώτος η Αδυναμία Πολιτικής Ενοποίησης[4]. Οι αδυναμίες της αρχιτεκτονικής του ενιαίου νομίσματος έχουν εντοπισθεί , αναλυθεί και δημοσιοποιηθεί εδώ και τουλάχιστον 20 χρόνια. Ειδικά οι Αμερικανοί οικονομολόγοι υπήρξαν πρωτεργάτες σε αυτές τις αναλύσεις στηριζόμενοι κυρίως στη θεωρία των άριστων νομισματικών περιοχών. Παράλληλα και ευρωπαίοι αλλά και ελάχιστοι έλληνες είχαν αποφανθεί , την συγκεκριμένη περίοδο με τον ίδιο τρόπο. Όσα λέγονται σήμερα από «όψιμους» αναλυτές , για τους «πραγματικούς» παροικούντες την Ιερουσαλήμ είναι γνωστά εδώ και χρόνια. Στην επιστήμη πρωτίστως έχει σημασία η ex–ante ανάγνωση των μελλοντικών εξελίξεων και ως εκ τούτου η απορρέουσα « σχετική πρόβλεψη» και όχι οι σίγουρες ex–post αναλύσεις για τα παρελθόντα . Δυστυχώς σε ένα πλαίσιο έντονης μεταμοντέρνας μαζικοδημοκρατίας όπου η αυτοπραγμάτωση του εαυτού αποτελεί τον κανόνα , και σε ένα κατακλυσμό θορύβων που εκλαμβάνονται ως πληροφορίες τίποτε δεν έχει σημασία . Θα συνεχίσουμε στο επόμενο.
Πίνακας 1
Δημόσιο Χρέος Γενικής Κυβέρνησης ως % του ΑΕΠ.
|
Χώρες
|
2007
|
2008
|
2009
|
2010
|
2011
|
2012
|
|
Πορτογαλ
|
62,7
|
65,3
|
76,1
|
82,8
|
88,8
|
92,4
|
|
Ισπανία
|
36,1
|
39,8
|
53,2
|
64,4
|
69,7
|
73,0
|
|
Ιταλία
|
103,6
|
106,3
|
116,0
|
118,9
|
120,2
|
119,9
|
|
Ιρλανδία
|
25,0
|
44,3
|
65,5
|
97,4
|
107,0
|
114,3
|
|
Ελλάδα
|
105,0
|
110,3
|
126,8
|
140,2
|
150,2
|
156,0
|
|
Γαλλία
|
63,8
|
67,5
|
78,1
|
83,0
|
86,8
|
89,8
|
|
Γερμανία
|
64,9
|
66,3
|
73,4
|
75,7
|
75,9
|
75,2
|
|
Ολλανδία
|
45,3
|
58,2
|
60,8
|
64,8
|
66,6
|
67,3
|
|
Αυστρία
|
59,3
|
62,5
|
67,5
|
70,4
|
72,0
|
73,3
|
|
Βέλγιο
|
84,2
|
89,6
|
96,2
|
98,6
|
100,5
|
102,1
|
|
Σλοβακία
|
29,6
|
27,8
|
35,4
|
42,1
|
45,1
|
47,4
|
|
Σλοβενία
|
23,4
|
22,5
|
35,4
|
40,7
|
44,8
|
47,6
|
|
Φιλανδία
|
35,2
|
34,1
|
43,8
|
49,0
|
51,1
|
53,0
|
Πηγή: European Economy, Forecast ,Φθινόπωρο 2010.
Πίνακας 2
Δημόσιο Χρέος ως % του ΑΕΠ . Αναπτυγμένες Χώρες της Δύσης.
|
Έτη
|
Γερμανία
|
Γαλλία
|
Ιταλία
|
Ιαπωνία
|
ΜΒ
|
ΗΠΑ
|
|
1975
|
19,02
|
15,42
|
56,21
|
18,87
|
46,68
|
33,08
|
|
1985
|
49,69
|
30,58
|
85,12
|
68,27
|
46,02
|
43,06
|
|
1995
|
55,60
|
55,43
|
121,55
|
92,43
|
46,30
|
66,52
|
|
2000
|
59,74
|
57,27
|
109,18
|
133,79
|
40,87
|
54,69
|
|
2005
|
67,97
|
66,44
|
105,82
|
191,64
|
40,23
|
61,60
|
|
2009
|
73,51
|
67,55
|
115,77
|
217,60
|
68,49
|
84,26
|
Πηγή: ΔΝΤ
Πίνακας 3
Δημοσιονομικά Ελλείμματα ως % του ΑΕΠ.
|
Χώρες
|
92-05
|
2007
|
2008
|
2009
|
2010
|
2011
|
2012
|
|
Πορτογαλ
|
-3,9
|
-2,8
|
-2,9
|
-9,3
|
-7,3
|
-4,9
|
-4,3
|
|
Ισπανία
|
-2,4
|
1,9
|
-4,2
|
-9,2
|
-7,4
|
-4,9
|
-4,8
|
|
Ιταλία
|
-4,7
|
-1,5
|
-2,7
|
-5,3
|
-5,0
|
-4,3
|
-3,5
|
|
Ιρλανδία
|
0,6
|
0,0
|
-7,3
|
-14,4
|
-32,3
|
-10,3
|
-9,1
|
|
Ελλάδα
|
-6,5
|
-6,4
|
-9,4
|
-15,4
|
-9,6
|
-7,4
|
-7,6
|
|
Γαλλία
|
-3,4
|
-2,7
|
-3,3
|
-7,5
|
-7,7
|
-6,3
|
-5,8
|
|
Γερμανία
|
-2,6
|
0,3
|
0,1
|
-3,0
|
-3,7
|
-2,7
|
-1,8
|
|
Ολλανδία
|
-1,6
|
0,2
|
0,6
|
-5,4
|
-5,8
|
-3,9
|
-2,8
|
|
Αυστρία
|
-2,6
|
-0,4
|
-0,5
|
-3,5
|
-4,3
|
-3,6
|
-3,3
|
|
Βέλγιο
|
-2,2
|
-0,3
|
-1,3
|
-6,0
|
-4,8
|
-4,6
|
-4,7
|
|
Σλοβακία
|
–
|
-1,8
|
-2,1
|
-7,9
|
-8,2
|
-5,3
|
-5,0
|
|
Σλοβενία
|
–
|
0,0
|
-1,8
|
-5,8
|
-5,8
|
-5,3
|
-4,7
|
|
Φιλανδία
|
0,0
|
5,2
|
4,2
|
-2,5
|
-3,1
|
-1,6
|
-1,2
|
Πηγή: European Economy, Forecast ,Φθινόπωρο 2010.
[1] Για όλα αυτά δες: Κ. Μελάς -Ν. Μπινιάρης , «Δημόσιο χρέος: αθέτηση πληρωμών, αναδιάρθρωση ή τι άλλο;» 134ο τεύχος της Μηνιαίας Επιθεώρησης, Νοέμβρης 2010.
[2] Αν η Ευρωζώνη θα μπορούσε να λειτουργήσει ως Εθνικό κράτος.
[3] Δες: Κ. Μελάς, Οι Σύγχρονες Κρίσεις του Παγκόσμιου Χρηματοπιστωτικού Συστήματος. ΑΑ.Λιβάνης 2011.
[4] Όλα αυτά τα έχω αναπτύξει στο ,Κ.Μελάς, Η Σαστισμένη Ευρώπη, Εξάντας 2009.