ΑΠΕΒΙΩΣΕ Ο ΤΖΟΝ ΚΕΝΕΘ ΓΚΑΛΜΠΡΕΙΘ.

Απεβίωσε σε ηλικία 98 ετών ο
οικονομολόγος  Τζον Κένεθ Γκαλμπρέιθ σε
νοσοκομείο του Κέμπριτζ της Μασαχουσέτης.

Γεννήθηκε στον Καναδά το 1908
,γόνος αγροτικής οικογένειας Σκοτσέζων μεταναστών. Μετανάστευσε στις ΗΠΑ το 1930
και το 1937 πήρε την αμερικανική υπηκοότητα. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Berkeley. Στην αρχή της
καριέρας του  εργάσθηκε ως κυβερνητικός
οικονομικός σύμβουλος επί προεδρίας Φρανκλίνου Ρούσβελτ  την περίοδο της μεγάλης οικονομικής ύφεσης
αλλά και στην περίοδο του New Deal.
Η συμμετοχή του στο πρόγραμμα του New Deal και η συνεργασία του με τον Φρανκλίνο Ρούσβελτ  τον έκαναν έναν εφ’όρου ζωής οπαδό του
Δημοκρατικού Κόμματος. . Γνώρισε όλους τους προέδρους των ΗΠΑ και διετέλεσε
πρεσβευτής στην Ινδία επί προεδρίας Τζον Κένεντι. Παράλληλα η συμμετοχή του
στην αλλαγή πλεύσης της οικονομικής πολιτικής των ΗΠΑ το 1933 τον δίδαξε ότι η
πολιτική δραστηριότητα αποτελεί την ουσία της ανθρώπινης δράσης και την άποψη
αυτή την υποστήριξε σε ολόκληρη τη ζωή του συμμετέχοντας ενεργά στην πολιτική
ζωή της χώρας του. Υπήρξε πρώϊμος πολέμιος της αμερικανικής στρατιωτικής
επέμβασης στο Βιετνάμ, ήδη από το 1967. Πολλές είναι περιπτώσεις που
εναντιώθηκε σε αμερικανικά ιδεολογικά «ρεύματα». Παραδείγματος χάρη, υπήρξε
υπέρμαχος της καταπολέμησης της ανεργίας, στις ΗΠΑ με κρατικά κονδύλια. Υπήρξε,
επίσης, υπέρμαχος του απελευθερωτικού γυναικείου κινήματος, της συντομότερης
εβδομαδιαίας εργασίας. Επίσης, πρότεινε ένα «Διεθνές Συμβούλιο» να παρακολουθεί
τα αιτήματα ομάδων ανθρώπων που έχει πληγεί από τις καταστροφές για τις οποίες
την ευθύνη έχει ο άνθρωπος. Στην Ελλάδα ήταν από τους πλέων γνωστούς
οικονομολόγους και προσωπικός φίλος του Ανδρέα Παπανδρέου.

 Ο Τζον Κένεθ Γκαλμπρέιθ ως οικονομολόγος
ανήκει στην Αμερικανική Θεσμική Σχολή (American Institutionalist School) και μάλιστα μετά το
θάνατο του Robert Heilbroner,  θεωρείται από πολλούς ως ο τελευταίος
Αμερικανός Θεσμικός Οικονομολόγος. Η τοποθέτηση του αυτή τον κατατάσσει
αυτομάτως στους εχθρούς και αρνητές της κυρίαρχης νεοκλασικής σχολής. Η
Αμερικανική Θεσμική Σχολή [1]αναπτύχθηκε
στα τέλη της δεκαετίας του 1880 στις ΗΠΑ κάτω από την επίδραση της Γερμανικής
Ιστορικής Σχολής και των Άγγλων Ιστοριστικιστών. Αντιτιθέμενη , η σχολή αυτή,
στην αφαιρετική  θέση  της κλασικής και νεοκλασικής σχολής η οποία
υποστηρίζει ότι οι  οικονομικές
μεταβλητές που χρησιμοποιούνται για τη μελέτη της οικονομικής δραστηριότητας
ισχύουν ανεξαρτήτως χρόνου και τόπου (δηλαδή την πίστη στην α-ιστορικότητα  των οικονομικών μεταβλητών) επέμεινε στη
μεγάλη σπουδαιότητα των ιστορικών , κοινωνικών και θεσμικών παραγόντων στην
κατανόηση των οικονομικών φαινομένων. Η στειρότητα της Οικονομικής Επιστήμης
οφείλεται αφενός στην απαγωγική μεθοδολογία που χρησιμοποιεί το κυρίαρχο
νεοκλασικό υπόδειγμα και αφετέρου στη στατική ανάλυση των οικονομικών
μεταβλητών που το συνθέτουν. Θα πρέπει
ως εκ τούτου να απορριφθούν οι αυταπόδεικτες και εξ αρχής δεδομένες
υποθέσεις του νεοκλασικού υποδείγματος όπως,
το ιδεολόγημα του   homo economicus, η μεγιστοποίηση
της χρησιμότητας, καθώς και κάθε άλλη a priori υπόθεση για την ανθρώπινη δράση που κατευθύνεται σε
συγκεκριμένο σκοπό . Σκοπός της Οικονομικής Επιστήμης  αντιθέτως είναι να κατανοηθεί ο τρόπος με τον
οποίο συμπεριφέρονται τα δρώντα οικονομικώς άτομα Για να επιτευχθεί αυτό θα
πρέπει να ληφθούν  υπόψη  οι ατομικές αξίες των ατόμων , οι συνήθειες
τους καθώς και οι επιδράσεις που δέχονται από κάθε ιστορική , κοινωνική και
θεσμική μεταβολή. Θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί συνεπώς μια μεθοδολογία η οποία
να θεωρεί τους θεσμούς όχι ως δεδομένους a priori , αλλά ως συνεχώς μεταβαλλόμενους παράγοντες που επιδρούν
αναλόγως του περιεχομένου τους στην οικονομική συμπεριφορά των ατόμων. Η
ιστορία , ο πολιτισμός και το θεσμικό πλαίσιο αποτελούν τους πυλώνες μιας
δυναμικής επιστημονικής ερμηνείας των οικονομικών φαινομένων. Κύριοι εκπρόσωποι  της
Αμερικανικής Θεσμικής Σχολής (American Institutionalist School) είναι οι : Thorstein Veblen (1857- 1929),John Commons (1862-1945), Wesley Clair
Mitchell (1874-1948), Simon Kuznets (1901-) , Robert Heilbroner (1919-) , John
Kenneth Galbraith (1908-)

Η οικονομική σκέψη του Τζον Κένεθ
Γκαλμπρέιθ συνεπώς  αποτελεί ένα
δημιουργικό συγκερασμό των απόψεων του Thorstein Veblen που υπήρξε ένας από τους
δασκάλους του και των σύγχρονων εξελίξεων στην οικονομική θεωρία κυρίως μετά
την κευνσιανή προβληματική και την παρεμβατική κρατική πολιτική που αυτή
υιοθετούσε. Από τον πρώτο αναμφισβήτητα διδάχθηκε το ρόλο που οι θεσμοί
κατέχουν στην κοινωνική και  οικονομική
πραγματικότητα του σύγχρονου καπιταλισμού γεγονός που τον οδήγησε στην
ουσιαστική μελέτη των θεσμικών υποκειμένων που δρουν στο σύγχρονο καπιταλισμό .
Στο πλέον διάσημο βιβλίο του , The Affluent Society  ,«Η Κοινωνία της Αφθονίας» (1958),  επιτίθεται στο βασικό μύθο της νεοκλασικής
σχολής , «την κυριαρχία του καταναλωτή» και κατά ένα τρόπο και στον
«Αμερικανικό τρόπο ζωής» που εξαπλωνόταν ταχύτατα την περίοδο αυτή. Δείχνει ότι
όχι μόνο δεν υφίσταται η κυριαρχία του καταναλωτή αλλά αντιθέτως η χειραγώγηση
των καταναλωτών από το μοντέρνο marketing
των επιχειρήσεων είναι απόλυτη. Στο  New Industrial State ,
«Το Νέο Βιομηχανικό Κράτος»(1967), επεκτείνει τη θεωρία του για την
Μοντέρνα Επιχείρηση κριτικάροντας συγχρόνως τη νεοκλασική θεωρία της
Επιχείρησης του Τέλειου Ανταγωνισμού. Σύμφωνα με τον Γκαλμπρέιθ η μοντέρνα
επιχείρηση αποτελεί Ολιγοπώλιο , είναι παντελώς αποδεσμευμένη από τους
Ιδιοκτήτες της ( είτε πρόκειται για κλασικούς ιδιοκτήτες είτα για μετόχους),
αγωνίζεται πρωτίστως για την απόκτηση αυτού που ονομάζεται στρατηγικό κομμάτι
της αγοράς, επηρεάζει τους καταναλωτές με διάφορους τρόπους, εξυπηρετεί τους
στόχους και τα συμφέροντα των διοικητικών συμβουλίων και των διευθυνόντων  συμβούλων. Ο μόνος τρόπος αντίδρασης των
κοινωνικών υποκειμένων στις επιβουλές των ολιγοπωλιακών επιχειρήσεων είναι οι
οργάνωση σε συνδικάτα και σε καταναλωτικές ενώσεις , ενώ παράλληλα η πίεση στο
κράτος για την υιοθέτηση σαφούς αντιμονοπωλιακής και αντιολιγοπωλιακής
νομοθεσίας.

Στο τελευταίο βιβλίο του The Economics of Innocent Fraud , ελληνική μετάφραση  «Τα
Οικονομικά της Αθώας Απάτης»  ,
εκδόσεις ΑΑ.ΛΙΒΑΝΗ 2006 , διερευνά πολλά σύγχρονα θέματα  όπως
την εύστοχη μετονομασία του καπιταλιστικού συστήματος σε «οικονομία της
αγοράς» ,  την εξάπλωση του μύθου περί
«απόλυτης κυριαρχίας του καταναλωτή», τη συνεχώς αυξανόμενη ισχύ των μεγάλων
επιχειρήσεων , τις υπερβολικές αμοιβές των διευθυντικών στελεχών και ιδιαιτέρως
των διευθυνόντων συμβούλων , την απόλυτη κυριαρχία των τελευταίων σε
οποιαδήποτε διαδικασία λήψης αποφάσεων που αφορά στην επιχείρηση σε πλήρη
αντίθεση με την παντελή αδυναμία των μετόχων , την γραφειοκρατικοποίηση των
μεγάλων επιχειρήσεων  η οποία επιμελώς
αποσιωπάται , την παραμυθία για τη δυνατότητα των σύγχρονων χρηματοοικονομικών
να προβλέπουν τις μελλοντικές εξελίξεις , την γενική οικονομοποίηση της
κοινωνικής ζωής , τον πόλεμο στο Ιράκ και το ρόλο του δημόσιου τομέα στη
σημερινή συγκυρία του καπιταλιστικού συστήματος. Μέσα από τις λιγοστές σελίδες
του βιβλίου του , ο Τζον Κένεθ Γκαλμπρέιθ επιχειρεί να αναδείξει την «αθώα
απάτη» που κρύβεται στις σύγχρονες αντιλήψεις για τα οικονομικά. Η Οικονομία
και γενικά τα Πολιτικά και Οικονομικά Συστήματα καλλιεργούν τη δικιά τους
αλήθεια είτε για λόγους πολιτικών ή οικονομικών πιέσεων είτε για λόγους μόδας
υποστηρίζει. Οι περισσότεροι άνθρωποι αγνοούν τον τρόπο μέσω του οποίου διαμορφώνουν
τις απόψεις που πιστεύουν. Οι επιδράσεις του marketing, των ΜΜΕ και η πολιτική των μονοπωλίων είναι
καταλυτικές στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης και στο σχηματισμό συμβατικών
«αληθειών» που αντέχουν στο χρόνο. Φαίνεται δια γυμνού οφθαλμού ότι στο βιβλίο
αυτό συμπυκνώνονται σχεδόν όλες οι θέσεις που υποστήριξε με πάθος σε ολόκληρη
τη ζωή του , αποδεικνύοντας με σαφή τρόπο ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος ενός
διανοουμένου και ενός δασκάλου στο σύγχρονο κατακερματισμένο κόσμο που ζούμε.

Monthlyreview.gr 01.05.2006